گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve
در گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve ، عضو مسدود کننده جریان بصورت عمود به طرف نشیمنگاه حرکت می‌کند. در این شیر، جریان از یک مسیر مستقیم عبور نمی‌کند و ساختمان داخلی آن طوری طراحی شده است که مایع از نقطه ورود به شیر تا خروج از آن، ۱۸۰ درجه تغییر جهت می‌دهد. این امر سبب می‌شود که افت فشار قابل توجهی ایجاد گردد لذا شیر کروی یک شیر فشار شکن می‌باشد. حرکت جریان در این شیر تقریبا دو چرخش ۹۰ درجه مخالف هم می‌باشد. این شیر از جمله شیرهای پرمصرف در پایپینگ می‌باشد و برای تنظیم و کنترل دبی، فشار و دمای سیال یکی از بهترین گزینه‌ها می‌باشد.
گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve برای گازها و مایعات عاری از ذرات جامد و سامانه‌های خلاء و شرایط دمایی زیر صفر مناسب هستند. این شیرها به منظور کنترل دبی و فشار و دمای سیال طراحی شده اند و براساس استاندارد ۵۳۲۲ BS و ۱۸۷۳ BS تا سایز اسمی لوله ۴۸ اینچ ساخته می‌شوند.
این شیر معمولا به صورت شیر تنظیمی یا شیر خودکار در خطوط لوله مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیر کروی در ساده ترین حالت از یک قسمت متحرک دیسک مانند، که با قرار گرفتن در حفره‌ای به نام نشیمنگاه باعث تنظیم جریان سیال می‌گردد، تشکیل شده است. برخلاف شیر دروازه ای، در این نوع شیر یک رابطه مستقیم بین تعداد دورهای باز شدن شیر و میزان جریان عبوری وجود دارد. در شیرهای کروی عضو مسدود کننده موازی جریان حرکت می‌کند، در حالی که این قسمت در شیرهای دروازه‌ای عمود بر جریان حرکت می‌کند. گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve نیز مانند شیر دروازه‌ای می‌تواند برون ساقه‌ای و یا درون ساقه‌ای متحرک یا ثابت باشد.
طبقه بندی گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve
گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve بر اساس طرح بدنه و نوع دیسک، در هر کدام به انواع مختلف تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه ذکر می‌گردند.
انواع گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve بر اساس طرح بدنه
شیرهای کروی بر اساس طرح بدنه به سه دسته زیر تقسیم بندی می‌شوند:
· گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve با طرح بدنه اصلی (Z - Body Globe Valve)
· گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve با طرح بدنه زاویه‌ای (Y - Body Globe Valve)
· گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve با طرح بدنه قائم (Angle Body Globe Valve)
الف. گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve با طرح بدنه اصلی: در این نوع، سیال برای عبور از شیر در مرحله اول باید ۹۰ درجه تغییر مسیر به سمت بالا بدهد و سپس در مرحله دوم باید ۹۰ درجه دیگر تغییر مسیر به سمت پایین داشته باشد.
با توجه به مقاومت بالای شیر در برابر جریان سیال، شکل ظاهری ساده و قیمت پایین نسبت به بقیه گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve به عنوان یکی از پرمصرف ترین شیرهای کروی می‌باشد.
ب. گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve با طرح بدنه زاویه ای: طرح بدنه زاویه‌ای برای تنظیم جریان‌هایی که شیر باید در بازهای طولانی باز بماند استفاده می‌شود. این طرح دارای بیشترین ضریب جریان و پایین ترین افت فشار در میان شیرهای کروی می‌باشد و بهترین نوع بدنه را برای از بین بردن افت فشار ذاتی در شیرهای کروی دارد. با توجه به اینکه زاویه بین نشیمنگاه و محور خط ۴۵ درجه می‌باشد می‌توان از این شیر در خطوط تخلیه استفاده نمود.
ج. گلاب ولو (شیر کروی) Globe Valve با طرح بدنه قائم: در این طرح، ورودی و خروجی بدنه شیر نسبت به هم زاویه ۹۰ درجه دارند. در این حالت فشار به پایین دیسک اعمال می‌شود که این امر سبب افزایش کارایی شیر، حافظت از آب بندها، و کاهش مقدار سایش روی نشیمنگاه و سطوح دیسک می‌شود. این شیر برای سامانه‌های با دمای پایین مناسب است.
انواع شیرهای کروی بر اساس نوع دیسک
شیرهای کروی بر اساس نوع دیسک به سه دسته زیر تقسیم بندی می‌شوند:
• گلاب ولو یا شیر کروی با دیسک مرکب (Composition Disk Globe Valve)
• گلاب ولو یاشیر کروی با دیسک ساچمهای (Ball Disk Globe Valve)
• گلاب ولو یاشیر کروی با دیسک مخروطی (Plug Disk Globe Valve)
با توجه به این که شیر کروی برای کنترل و تنظیم جریان بکار میرود لذا برای سرویس‌ها و شرایط کاری مختلف از دیسک‌ها با شکل‌های متفاوت بهره می‌گیرد. انتخاب نوع این دیسک‌ها به شرایط و پارامترهای زیادی از جمله سرعت و فشار و دمای سیال، وظیفه شیر، میزان نشتی مجاز، خواص جریان قبل و بعد از نصب شیر، و فاز سیال و .... بستگی دارد. برای افزایش عمر کار کرد دیسک، سطحی از آن را که در معرض برخورد با جریان سیال قرار دارد توسط موادی تحت عنوان تریم پوشش دهی می‌کنند. این مواد گوناگون می‌باشند و در استاندارد ۶۰۰ API ارائه گردیده اند، از آن جمله می‌توان به مونل و کروم و هاستِلوی اشاره کرد.
مزایا و معایب شیرهای کروی
مزایای شیرهای کروی عبارتند از:
· کنترل دبی و فشار و دمای سیال
· کاهش فشار سیال به سبب تغییر جهت جریان و بوجود آوردن تلاطم
· مناسب جهت باز و بسته شدن مکرر
· فرسودگی و ساییدگی کمتر
· تعمیر و نگهداری آسان، دارای قابلیت تعمیر بر روی خط بدون جابجایی
معایب شیرهای کروی عبارتند از:
· افت فشار گاهاً زیاد
· بکارگیری آنها برای سیالات حاوی ذرات جامد مناسب نمی‌باشد
