باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve از یک بدنه معمولی و یک صفحه مدور که تقریبا در وسط قرار دارد تشکیل شده است. از این شیر می‌توان برای قطع و وصل کامل جریان و همچنین تنظیم جریان بصورت نیمه باز استفاده نمود. این نوع شیر اگر کاملا باز باشد مقاومت کمتری در برابر عبور جریان از خود نشان می‌دهد اما هنگامی که ۱۵ تا ۷۰ درجه باز باشد از عملکرد خوبی برای تنظیم شدت جریان برخوردار است. در تنظیم جریان مایعات ممکن است پدیده کاویتاسون رخ بدهد.
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve از دسته شیرهای ربع‌گرد است که برای باز و بسته کردن و تنظیم جریان سیال به کار می‌رود. شیر پروانه‌ای يكي از ساده‌ترين انواع شیرآلات صنعتی است كه كاربرد آن در واحدهاي نفت و پتروشيمي متداول‌تر است. با این وجود، کاربرد گسترده‌ای در سایر صنایع نیز دارد.
ساختمان شیر پروانه‌ای از يك بدنه معمولی، يك صفحه مدور كه تقريباً در وسط قرار دارد، یک دیسک جهت باز و بسته شدن مسیر سایل و لاستیک آببندی تشكيل شده است. اين صفحه حول ميله‌ای در حدود ۹۰ درجه می‌گردد و باز و بسته کردن آن بصورت دستی بسیار ساده است؛ کافی است اهرم شیر پروانه‌ای را به اندازه 90 درجه حول محور بچرخانید، شیر به سادگی باز و بسته خواهد شد. با اینکه در طول فرایند باز و بسته شدن جریان، دیسک در مسیر سیال قرار دارد، افت فشار چندانی ایجاد نمی‌کند؛ زیرا در حالت کاملا باز، دیسک موازی با خط لوله و محور حرکت جریان سیال قرار می‌گیرد.
از باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve می‌توان بر روی خطوط انتقال گاز و مایع در فشارهای کم، انتقال گل و لای، پودر، جریان‌های دوغابی، و سامانه‌های خلاء استفاده کرد اما بکارگیری آنها در فشارهای خیلی بالا به دلیل نشتی توصیه نمی‌شود. از این شیرها در مخازن و برج‌های تحت فشار استفاده می‌شود و قابلیت به حداکثر رساندن سرعت جریان سیال در حداقل زمان و حرکت شیر را دارا می‌باشند. معمولا در اندازه‌های بزرگ از این شیرها استفاده می‌شود و عموما دارای فعال کننده الکتریکی، پنوماتیکی یا هیدرولیکی می‌باشند و در صورت استفاده از نیروی دست از چرخدنده کمک می‌گیرند. باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve تا سایز اسمی لوله ۲۴ اینچ موجود می‌باشند و برای انتقال حجم زیاد سیال مناسب هستند.
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve از نظر نوع اتصال به سه صورت Flange Type و Wafer Type و Lug Type می‌باشند، که نوع Lug Type دارای آویزه‌هایی اطراف شیر است که مخصوص خطوط Fire Water که همیشه تحت فشار هستند می‌باشد.
اجزای اصلی ساختمان باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve عبارت‌اند از بدنه دایره‌ای، دیسک گرد، بوش، لاستیک آببندی، دیسک، شفت بلند و کوتاه، اورینگ، واشر آببندی، درپوش انتهایی. شیر پروانه‌ای از نظر نوع اتصال نیز به دو نوع فلنج‌دار و بدون فلنج تقسیم می‌شود.
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve بدون فلنج جهت استفاده بین دو فلنج قرار می گیرد که به نوع ساده آن شیر پروانه‌ای ویفری می‌گویند. شیر پروانه‌ای ویفری در سایزهای متوسط دو عدد گوشواره در قسمت بالا دارد. همچنین، در سایزهای بزرگ چهار عدد گوشواره بصورت دوتایی در قسمت بالا و پایین سطح خارجی مجرای شیر قرار دارند که وظیفه کنترل وزن و ارتعاشات شیر در هنگام عبور جریان را به عهده دارند. شیر پروانه‌ای ویفری عموما در سایزهای زیر 12 اینچ تولید می‌شوند.
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve بدون فلنج، علاوه بر نوع ویفری، نوع دیگری نیز دارد که به آن شیر پروانه‌ای انتهای خط یا لاگ تایپ می‌گویند. شیر پروانه‌ای لاگ تایپ یا انتهای خط، دارای چهار الی بیست حلقه (بسته به سایز شیر) در اطراف محیط خارجی مجرای اصلی شیر است که با قرار گرفتن در بین دو فلنج به آنها پیچ و مهره می‌شود. در واقع، تفاوت اصلی باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve لاگ و شیر پروانه فلنج‌دار در این است که باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve فلنج‌دار دارای دو سطح دایره‌ای سوراخ‌کاری شده (گوشواره) در دو سمت شیر است که حالت فلنج دارد، در حالی که در شیر پروانه‌ای لاگ تایپ، بسته به سایز شیر، چهار الی بیست حلقه متصل به محیط خارجی شیر، تنها، محل عبور پیچ فلنج های متصل به خط لوله است که به تثبیت شیر کمک می کند.
انواع باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
· باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve متحدالمرکز
· باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve خارج از مرکز
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve متحدالمرکز
در این نوع شیر، محور تقارن بند آور و ساقه شیر بر یکدیگر منطبق هستند، از این رو دیسک، جریان سیال را به دو بخش تقسیم می‌کند و خود در وسط و موازی با خط جریان قرار می‌گیرد. این نوع شیر برای خطوط کم فشار بکار گرفته می‌شود لذا در ساخت اجزای آن از مواد نرم نظیر نئوپرین، هایپالون، تقلون و سایر مواد مشابه استفاده می‌شود و معمولا در کلاس ۱۵۰ و ۳۰۰ تولید می‌شود.
باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve خارج از مرکز
در این نوع شیر، محور حرکت بند آور و ساقه شیر، خارج از مرکز دیسک قرار دارد. این شیر برای خطوط فشار و دمای بالا طراحی شده است لذا در ساخت اجزای شیر از مواد فلزی استفاده می‌شود. از آنجا که تماس و اصطکاک میان فلز و فلز هنگامی که شیر در حال باز و یا بسته شدن است، فرسایش زیادی در پی خواهد داشت، محور حرکت بند آور و ساقه را خارج از مرکز قرار می‌دهند تا علاوه بر محدود شدن اصطکاک و سایش میان بند آور و نشیمنگاه، آب بندی مطلوبی نیز بدست می‌آید
به این نوع باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve که برای کارکرد در فشار و دمای بالا ساخته شده‌اند در اصطلاح، شیر پروانه‌ای عملکرد بالا (High Performance Butterfly Valve) می‌گویند.
مزایا و معایب باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve
مزایای شیرهای پروانه‌ای عبارتند از:
· عملکرد آسان و سریع
· قابلیت تنظیم جریان
· افت فشار کم
· آب بندی مناسب
· تعمير و نگهداری آسان
· ارزان بودن
از جمله معایب باترفلای ولو ( شیر پروانه ای ) Butterfly Valve می‌توان به امکان نشتی در فشارهای بسیار بالا اشاره کرد.
