پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve
پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve دارای دیسکی به شکل استوانه مخروطی با یک سوراخ مخروطی درونی می‌باشد که به آن پلاک می‌گویند. به این شیر در زبان انگلیسی Cock Valve و در زبان آمریکایی Plug Valve می‌گویند.
شیر مخروطی در اصل برای قطع و وصل کامل جریان مناسب است اما می‌توان از آن بصورت نیمه باز نیز استفاده کرد. این شیر از نوع سوراخ کامل بوده و دسته آن با یک چهارم گردش شیر را باز و بسته می‌کند.
پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve به دسته ای از شیرهای صنعتی گفته می شود که دارای یک «پلاگ» استوانه ای یا مخروطی است. چرخش این پلاگ در داخل بدنه شیر سبب کنترل جریان در داخل آن می شود. معمولا شفت شیر از یک طرف، به قطر بزرگ تر پلاگ متصل است و از طرف دیگر با عملگر یا دسته شیر. بر روی پلاگ، شیر سماوری یک یا چند حفره وجود دارد که در زمان باز بودن شیر، جریان سیال می تواند از درون این حفره ها عبور کند. به عبارتی، این حفره ها نقش حفره موجود بر روی توپی شیر در بال ولوها را ایفا می کند. این حفره ها یا مجراها عموما به صورت مجرای کاملا باز یا به اصطلاح فول پورت هستند.
پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve ساختمان ساده ای دارند و معمولا جزو شیرآلات اقتصادی به شمار می روند. البته با توجه به شرایط واردات و بسیاری مسائل دیگر، در حال حاضر، برندهای خارجی این شیرها کمیاب هستند و قیمت های متنوعی دارند. با این وجود، پپلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve تولید داخل با کیفیت مطلوب نیز در بازار وجود دارد. از پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve می توان برای قطع و وصل، تنظیم، ترکیب و تغییر جهت جریان استفاد کرد.
استاندارد رخ به رخ (face-to-face) پلاگ ولو ها معمولا منطبق بر استاندارد ANSI B16.10 است. با این حال، بسیاری از تولید کنندگان از استاندارد رخ به رخ گیت ولوها برای پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve استفاده می کنند تا بتوان در هنگام نیاز به جابجایی شیر در خطوط انتقال، بتوان آن ها را به جای یکدیگر به کار برد.
پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve معمولا سرپوش (Bonnet) ندارند و انتهای پلاگ به دسته یا قسمت بیرونی شیر نزدیک است، در چنین حالتی معمولا شفت شیر کوتاه است. اغلب دسته شیر و شفت آن، یک قطعه یکپارچه به شکل L است که به پلاگ متصل می شود. در غیر این صورت، شفت تا قسمت خارجی شیر ادامه می یابد و باز و بسته شدن شیر منوط به اتصال یک عملگر یا دسته می باشد. ساده ترین نوع پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve ، پلاگ ولو دو مجرایی دو وضعیتی است: در حالت باز، اجازه عبور جریان را می دهد، در حالت بسته، جریان را متوقف می کند. این مجراها جریان ورودی و خروجی شیر را کنترل می کنند. این دسته از پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve تنها یک گذرگاه برای عبور جریان سیال دارند. مجراها یا حفره های موجود بر روی پلاگ، درست رو به روی هم هستند، بنابراین، پلاگ ولوها از مکانیزم محدود ربع گرد برای باز و بسته کردن مسیر جریان استفاده می کنند. بنابراین، این نوع پلاگ ولو ها از دسته شیرهای ربع گرد می باشند.
در این شیر سطح اصطکاک بین پلاگ و بدنه، زیاد است بنابراین کار باز نمودن و بستن شیر به ویژه شیرهای بزرگ که تحت فشار زیاد کار می‌کند مشکل می‌باشد. همچنین در درجه حرارت‌های بالا بعلت انبساط پلاگ، شیر به سختی باز و بسته می‌شود. برای کم کردن اصطکاک از روان کننده استفاده می‌شود، به همین خاطر بر روی پلاگ دو شیار کمربندی، یکی در بالا و دیگری در پایین تراشیده شده است که این دو شیار توسط شیارهای عمودی به هم وصل شده اند. سوراخی بر روی بدنه شیر تعبیه شده است که به شیارهای روی پلاگ ارتباط دارد و توسط آن گریس به درون شیر و اطراف پلاگ تزریق می‌شود و بدین ترتیب اصطکاک بین پلاگ و بدنه شیر کاهش می‌یابد.
از شیر مخروطی می‌توان برای سیالات آب، روغن، و گاز استفاده کرد. این شیر مناسب سیالات خورنده و سیالات دارای غلظت بالا می‌باشد.
مزایای پلاگ ولو یا شیر سماوری Plug Valve عبارتند از:
• مناسب جهت سیالات خورنده و دارای غلظت بالا
• عمر بالای قطعات
• قابلیت استفاده به صورت نیمه باز
• تعمیر و نگهداری آسان و هزینه پایین
از جمله معایب شیرهای مخروطی می‌توان به سخت باز و بسته شدن آنها اشاره کرد که نیروی زیادی را طلب می‌کند.
