پیچ شش گوش Hex Bolt
پیچ شش گوش در واقع پر کاربرد ترین نوع پیچ صنعتی محسوب میشود که به صورت آهنی در گرید 4.8 و 5.6 بصورت فولادی خشکه 8.8 و گرید های فولادی 10.9 و 12.9 موجود می باشد. پیچ شش گوش همراه با مهره شش گوش و اغلب همراه با واشر تخت و گاهی واشر فنری مورد استفاده قرار می گیرد. پیچ شش گوش جزو قدرتمند ترین و اولین نوع اتصالات صنعتی محسوب می شود که به آن پیچ آچار خور نیز گرفته میشود و توسط آچار (آچار فرانسه) با عبور از داخل سطوح فلزی محکم می شود. بر خلاف دیگر انواع پیچ ها دنده های پیچ شش گوش با سطوح اتصال که اغلب فولادی هستند درگیر نمی شود بلکه با عبور از داخل سوراخ های استاندارد ایجاد شده در این سطوح فلزی در طرف دیگر همراه با مهره بسته شده و دو سطح را بصورت متصل حفظ می کند. پیچ شش گوش از سایز های بسیار ریز از 3 میلیمتر تا قطر های بسیار بزرگ 36 میلیمتر و در طول های مختلف تولید می شود.
پیچ سر شش گوش و یا پیچ آچار خور جهت ایجاد اتصالات به کار می روند. این پیچ ها دو قسمت دارند: یک قسمت گل پیچ (سر پیچ، Headed) که شش گوش بوده و یک قسمت رزوه دار که در زیر گل قرار می گیرد. قسمت رزوه دار به صورت تمام دنده و یا نیم دنده بوده که درون سوراخ تعبیه شده قرار گرفته و با پیچش یک مهره باعث اتصال دو سازه به یکدیگر می شود. این مدل از پیچ های شش گوش همچنین به عنوان ماشین بولت شناخته می شوند. رزوه های این پیچ ها به صورت دنده UNC (دنده درشت) و دنده UNF (دنده ریز) می باشند. دنده های درشت تعداد دنده کمتری به ازای هر اینچ از طول پیچ در مقایسه با دنده های ریز دارند. به عنوان مثال یک پیچ شش گوش دنده درشت با قطر “۱/۴ دارای ۲۰ دنده در ۱ اینچ از طول خود بوده در صورتی که همین پیچ دنده ریز دارای ۲۸ دنده به ازای هر اینچ از طول خود می باشد. همچنین قطرهای کوچکتر دارای تعداد دنده بیشتری در هر اینچ از طول خود نسبت به پیچ های با قطر بزرگتر می باشند. پیچ های با دنده درشت یا UNC کاربرد بیشتری دارند و متداول تر هستند.
پیچ شش گوش هم بصورت نیم دنده طبق استاندارد DIN931 و هم بصورت تمام دنده طبق استاندارد DIN933 تولید می شود که این استاندارد بیانگر ابعاد مربوط به دنده ها و شکل گل پیچ می باشد و ارتباطی به گرید و کلاس پیچ شش گوش که ناشی از متریال بکار رفته در تولید و عملیات حرارتی می باشد ندارد. در سیستم بین الملل استاندارد دیگری نیز برای تولید پیچ شش گوش وجود دارد که DIN6914 خوانده شده و برای تولید پیچ شش گوش سازه با گل درشت استفاده می شود. این دسته از پیچ شش گوش دارای استحکام کششی بسیار بالایی بوده و اغلب در گرید 10.9 تولید شده در پل سازی و سد سازی و همچنین در حفظ تعادل دکل ها مورد استفاده قرار می گیرد. استاندارد های قید شده تنها بخشی از استاندارد های تولید پیچ شش گوش در سیستم بین المللی بود و استاندارد های دیگری بالاخص استاندارد های ASTM برای تولید پیچ شش گوش در سیستم آمریکایی نیز قید شده اند.
سایز پیچ های شش گوش
مطابق جدول زیر سایز پیچ های شش گوش را میتوانید ببینید.
ویژگی های اصلی یک پیچ شش گوش
سایز اسمی ( از قطر “۱/۴ تا “۴ )
تعداد دنده در اینچ (۶ تا ۲۰ دنده برای دنده های UNC و ۱۲ تا ۲۸ دنده بای دنده های UNF)
طول پیچ (که از قسمت زیر گل تا انتهای رزوه پیچ اندازه گیری می شود)
گل شش گوش
نام و استاندارد پیچ
گرید پیچ
متریال پیچ
در انتخاب مهره برای پیچ ها باید توجه کرد که گرید مهره مطابق متریال پیچ انتخاب گردد.
درجه سختی پیچ شش گوش
زمانی که قرار است اندازه مقاومت هر یک از پیچ های شش گوش اندازه گیری شود نیاز است این عملیات محاسه شود، بخش عدد صحیح را ضربدر ۱۰ کنید تا مقدار وزنی که هر میلی متر از این پیچ ها می توانند بر حسب کیلوگرم تحمل کنند مشخص شود. برای مثال اگر قصد خرید پیچ شش گوش با کلاس ۹٫۸ دارید، با ضرب ۱۰ * ۹ براحتی می توان پی برد که این نوع پیچ می تواند میزان وزنی در حدود ۹۰ کیلوگرم را تحمل کند.
پرکاربرد ترین گرید ها
پر کاربردترین گریدهای پیچ های شش گوش در صنعت به شرح زیر است:
• کلاس ۵٫۶ (معروف به آهن)
• کلاس ۸٫۸ (معروف به پیچ خشکه)
• کلاس ۹٫۸
• کلاس ۱۰٫۹
• کلاس ۱۲٫۹
قابل ذکر است گریدهای ذکر شده مطابق با استانداردهای DIN آلمان و سیستم متریک هستند. در سیستم آمریکایی پر کاربردترین پیچ های شش گوش در صنایع، دارای گرید و کلاس های ۱، ۲، ۵ و ۸ هستند.
به طور کلی هر چه عدد کلاس یا گرید پیچ های شش گوش بیشتر باشد، به این معنی است که میزان کربن در آلیاژ فولاد ساخته شده از آن بیشتر است و در نتیجه پیچ قویتر و جهت مصارف صنعتی قویتر و دارای استحکام بیشتری است.
انواع پیچ شش گوش
پیچ شش گوش واشر دار
پیچ شش گوش واشر دار دسته ای از پیچ های صنعتی می باشد که بصورت واشر سر خود تولید و عرضه میشود. پیچ شش گوش واشر دار اغلب بصورت فورج گرم و در گرید های مختلف تولید میشود. پیچ شش گوش واشر دار در گرید های پایین بصورت دنده درشت COARSE THREAD و در گرید های بالای فولادی هم بصورت دنده ریز FINE THREAD و هم بصورت دنده درشت تولید میشود. پیچ شش گوش واشر دار طبق استاندارد DIN 6921 و در سایز M5 الی M20 تولید شده و بصورت سیاه یا آبکاری شده عرضه می شود.
پیچ شش گوش خشکه 8.8
پیچ شش گوش خشکه 8.8 پر کاربرد ترین نوع اتصالات پیچی در ماشین آلات صنعتی می باشد. این پیچ هم بصورت نیم دنده طبق استاندارد DIN931 و هم بصورت تمام دنده طبق استاندارد DIN933 تولید میشود. پیچ شش گوش خشکه 8.8 در سایز های مختلفی از 3 الی 36 میلیمتر و در سایز های مختلف متناسب با درخواست مشتریان و طبق جداول استاندارد تولید می شود. پیچ شش گوش خشکه 8.8 همراه با مهره شش گوش کلاس 8 و واشر تخت و یا تخت و فنری به صورت همزمان در همین گرید ها مورد استفاده قرار می گیرد. پیچ شش گوش خشکه 8.8 یه بصورت سیاه رنگ زاج کاری شده که در اصطلاح علمی آن را فسفاته می نامند در بازار یافت میشود و یا بصورت آبکاری شده با فلز روی (Zn زینک).
پیچ شش گوش فولادی کلاس 10.9
پیچ شش گوش کلاس 10.9 یکی از پر کاربرد ترین کلاس ها در صنایع ساختمانی و سازه های سنگین می باشد. پیچ شش گوش کلاس 10.9 دارای درصد بالایی از کربن بوده و دارای تنسایل مقاومت کششی بسیار بالا و برابر با 1040 نیوتن بر میلیمتر مربع می باشد. این گرید از پیچ شش گوش ترد بوده و حد فاصل ورود از ناحیه الاستیک به ناحیه پلاستیک تا شکست کامل آن اندک است. پیچ شش گوش کلاس 10.9 یا به رنگ مشکی در بازار موجود می باشد که بصورت زاج کاری شده و فسفاته عرضه شده است و یا بصورت آبکاری شده گالوانیزه گرم و یا داکرومات تولید شده است. پیچ شش گوش کلاس 10.9 در سایز های 5 الی 24 میلیمتر دارای کاربری می باشد و اغلب بصورت نیم دنده و طبق استاندارد DIN931 تولید می شود.
پیچ شش گوش خودکار سر واشر دار
یکی از انواع پیچ های سر شش گوش خودکار این است که بلافاصله در زیر سرِ پیچ به شکل واشر دار ساخته می شود که باعث می شود پیچ آب بندیِ بهتری داشته باشد.
نوع دنده های پیچ شش گوش
پیچ شش گوش دارای دنده های میلیمتری و اینچی که هر یک در دستگاه های استاندارد مختلفی تولید شده اند می باشد. اغلب پیچ شش گوش که با استاندارد DIN تولید می شود دارای دنده های میلیمتری و پیچ هایی که با استاندارد آمریکایی ASTM تولید شده اند دارای دنده های میلیمتری می باشند. اما آنچه بیش از طول گام رزوه پیچ شش گوش اهمیت دارد عمق دنده یا ارتفاع رزوه های آن می باشد. از این لحاظ نوع دنده پیچ شش گوش را در دو دسته اصلی دنده درشت COARSE THREAD و دنده ریز FINE THREAD دسته بندی می کنند. تمامی گرید های پیچ شش گوش شامل گرید های مختلف آهنی، فولادی و استنلس استیل با دنده درشت تولید می شوند. اما تنها گرید ها و کلاس های بالای فولادی از پیچ شش گوش است که با دنده ریز تولید میشود. چرا که با ریز تر شدن دنده های پیچ شش گوش نیاز به سختی سطحی بالا، مقاومت سایشی و تنسایل بالاتر می باشد که اغلب در مورد پیچ شش گوش فولادی خشکه 8.8 و بالاتر اتفاق می افتد.
نوع رزوه ی پیچ های شش گوش ماشینی می باشد. (این گونه پیچ ها، یکی از انواع پیچ ماشینی می باشند.) این گونه پیچ ها یا با مهره یا در یک سوراخ رزوه زده شده استفاده می شوند. آنها برای متصل کردن دو یا چند قطعه به یکدیگر استفاده می شوند، و علاوه بر آن، در عملیات های تعمیر و نگهداری کاربرد دارند.
پیچ های سر شش گوش به دو صورت رزوه زنی می شوند:
۱- پیچ زنی به روش رولینگ (نورد)
۲- تراش کاریِ پیچ (برشِ رزوه)
هر دو روش با یک سیستم استاندارد یکپارچه مطابقت دارند؛ که این سیستم خود به دو بخش تقسیم میشود:
۱- سیستم ملی استاندارد یکپارچه برای رزوه های درشت ( UNC: unified national coarse)
۲- سیستم ملی استاندارد یکپارچه برای رزوه های ریز ( UNF: unified national fine)
رزوه های راستگرد، رزوه های استاندارد هستند بنابراین برای بسته شدن باید در جهت عقربه های ساعت چرخانده شوند.
پیچ های سر شش گوش کوتاه، تماماً رزوه زده می‌شوند در حالی که پیچ های سر شش گوش بلندتر از فرمول استاندارد زیر پیروی می‌کنند:
برای پیچ هایی با سایز رزوه ی “۶ و کمتر از آن، طول بخش رزوه ایِ پیچ برابر است با دو برابر قطر رزوه به اضافه ی “1/4، امّا برای پیچ هایی باسایز رزوه ی بیشتر از “۶ ، طول بخش رزوه ایِ پیچ برابر است با دو برابر قطر رزوه به علاوه ی “1/2 .
اگر چه که این کمترین میزان طول رزوه است اما تولید کنندگان پیچ های شش گوش، در واقع ممکن است پیچ هایی با طول رزوه ی بیشتر تولید کنند. علاوه بر آن بعضی از پیچ های سر شش گوش بلند، تماماً رزوه زده می‌شوند و اغلب پیچ شش گوش تمام دنده نامیده می شوند.
محلی که در پیچ های سر شش گوش مایل و لبه دار شده است، از اوّلین رزوه در برابر آسیب دیدن، محافظت می کند و همچنین باعث آسان شدن ورود پیچ به داخل قطعه ای با رزوه ی داخلی از قبیل مهره یا حفره ای قلاویز شده، میشود.
