اسناد حمل Shipping Documents
اسناد حمل از مهم ترین اوراق در مجموعه خرید خارجی به شمار می‌آید. در حقیقت هویت و ویژگی کالای مورد معامله را اسناد حمل تعيين می‌نماید. علاوه بر اهمیت اسناد حمل در فرآیند خرید می‌توان به دو مشخصه آن که منافعی برای خریدار و .
فروشنده دارد اشاره نمود.
الف: برای فروشنده
اسناد حمل چنانچه دقیقا براساس شرایط مندرج در قرارداد (اعتبار اسنادی خود نیز قرارداد است) به هنگام تدارک کالا تهيه و تاییدیه لازم را اخذ نموده باشد می‌تواند با ارائه اصل اسناد حمل به بانک تعیین شده نسبت به دریافت وجوه مربوط به کالای مورد سفارش توسط خریدار اقدام نماید.
ب : برای خریدار
خریدار نیز می‌تواند پس از انجام تعهدات خود (اکثراً مالی) و تسویه حساب با بانک گشاینده اعتبار با ارائه اصل اسناد حمل به گمرک مرتبط نسبت به انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالای خود اقدام نماید.
طبقه بندی اسناد حمل
اسناد حمل را می‌توان به دو گروه (Conventional) متعارف/ مرسوم/ قراردادی/ متداول و (Special) یا خاص تقیسم کرد.
اسناد حمل متعارف معمولا عبارتند از:
· بارنامه (Bill of Lading - B / L)
· صورتحساب سیاهه تجاری / فاکتور (Commercial Invoice)
· گواهی مبداء (Certificate of Origin)
· لیست بسته بندی و مشخصات کالا (Packing list)
· گواهی آزمایش و بازرسی (Test / Inspection Certificate)
· بیمه نامه (Insurance Policy)
اسناد حمل خاص
به آن سند یا اسنادی اتلاق می‌گردد که حسب مورد و براساس ویژگی خاص مورد سفارش علاوه بر استاد متعارف در قرارداد لحاظ و فروشنده مکلف به تهیه آن بر اساس شرایط تعیین شده می‌باشد. نمونه‌هایی از قبیل مواد بهداشتی، داروئی، کشاورزی، دام و... که می‌بایستی از سازمان‌ها و با نهادهای مرتبط تائیدیه‌های لازم اخذ شود.
نکته: در حالتی که خریدار و فروشنده در مورد اسناد حمل به توافق می‌رسند که یک بسته اعم از متعارف و خاص به عنوان اسناد حمل تلقی گردیده و فروشند ملزم به تهیه آنها براساس مفاد قرارداد باشد. هر دو نوع اسناد اصطلاحا واحد الاعتبار (دارای اعتبار واحد) گردیده، و تفاوتی از نظر متعارف و یا خاص بودن وجود نخواهد داشت یا به عبارت دیگر نقص یا ایراد یا فقدان تائیدیه‌ها در مورد هر کدام می‌تواند موجبات عدم پرداخت وجه به فروشنده را فراهم آورد.
حال به تشریح هر کدام از اسناد حمل و نقش آنها در فرآیند خرید خارجی می‌پردازیم.
بارنامه
از جمله اسناد حمل است که توسط کریر و یا فوروار در صادر میشود. که اخیرا با پیشرفت تکنولوژی به صورت رایانه‌ای صادر می‌گردد مشروط بر این که در قرارداد ذکر شده باشد. ویژگی‌های عمده بارنامه به شرح زیر است:
• بارنامه به معنی عقد قرارداد حمل است
• بارنامه On board به معنی بارگیری کالا بر روی وسیله نقلیه می‌باشد.
• بارنامه سند مالکیت بوده و قابل انتقال می‌باشد.
• با صدور بارنامه از نظر حقوقی فک مالكيت از فروشنده به عمل آمده و به کریر یا فورواردر منتقل میشود. بارنامه می‌تواند دریائی، هوائی، زمینی، ریلی باشد.
-مطالب مندرج در قرارداد:
-شماره بارنامه Bill of lading No
تاريخ حمل و تاریخ صدور بارنامه Date of Issue and date of shipment
- نام و آدرس حمل کننده Carrier address
- نام و آدرس فرستنده کالا Shipper address
-نام و آدرس گیرنده کالا Consignee address
- نام و شماره وسیله حمل Truck No/ Flight No
- شماره سفر شماره پرواز Voyage No/ Flight No
- نام مبداء بارگیری با دریافت کالا است Place of Loading
- نام مقصد یا تحویل کالا Palace of delivery
- شرح و مشخصات کالا Description and specification
- تعداد بسته‌ها و نوع بسته بندی Number and kinds of package
-وزن ناخالص کالا Gross weight
- ابعاد کالا Dimensions
- نحوه پرداخت کرایه حمل (پیش پرداخت یا پرداخت در مقصد) Payment
- تعداد نسخ اصلی صادر شده Number of Original
- شماره اعتبار اسنادی L/C No
- امضاء حمل کننده یا نماینده مجاز وی Signature of Carrier or his authorized agent
انواع بارنامه‌ها
بارنامه بدون شرط یا Clean
بارنامه‌ای است که دارای شرط نباشد مثلا تعدادی از جعبه‌ها شکسته یا ظروف نشتی دارد یا برخی از اقلام دست دوم به نظر می‌رسد.
بارنامه کثیف (Dirty) يا بارنامه مقید (Claused)
بارنامه‌ای که برعکس بارنامه Clean دارای شرط بوده و یکی از عوامل مغایرت یا Discrepancy است
بارنامه شخص ثالث (Third Party B/L)
بارنامه‌ای است که تحویل دهنده کالا کسی است که در اعتبارات اسنادی قید نگردیده است. در تجارت بین المللی گاهی اتفاق می‌افتد که فروشنده به تنهایی قادر به تهیه همه سفارش نیست لذا قسمتی از تهیه سفارش را به عهده عاملین حمل یا فروشنده دیگری واگذار می‌کند. در این گونه موارد از بارنامه شخص ثالث استفاده شود. در حقیقت بارنامه شخص ثالث بارنامه‌ای است که ارسال کننده shipper شخص یا موسسه دیگری به غیر از ذی نفع اعتبار اسنادی است.
بارنامه گروهی (Groupage B/L)
در بارنامه گروهی فورواردر یا کریر برای گرفتن تخفیف و استفاده حداکثر از فضای کشتی یا کانتینر بار چندین شرکت را در یک کشتی یا کانتینر قرار می‌دهد و بارنامه را به صورت گروهی صادر می‌کند.
بارنامه اختصاصی (House B/L)
در ارتباط با بارنامه گروهی این نوع بارنامه برای هر نفر یا شرکت جداگانه صادر میشود. با وجود اینکه ممکن است در یک کانتینر برای چندین نفر بار وجود داشته باشد. بنابراین بارنامه اختصاصی منشعب از بارنامه گروهی است.
بارنامه سراسری (Through B/L)
این بارنامه برای استفاده از چند وسیله نقلیه توسط کریرها صادر میشود. علی رغم آن که از چند وسیله نقلیه استفاده می‌گردد. ولی یک بارنامه به نام بارنامه سراسری صادر میشود، ضمن این که ممکن است بین وسیله‌های نقلیه مختلف در مسیر بارنامه‌های جداگانه صادر میشود.
بارنامه مركب (Multimodal B/L)
این بارنامه برای استفاده از چند وسیله نقلیه توسط فوروارد صادر می‌گردد و فورواردر کلیه مسئولیت‌ها را از زمان وصول آن توسط اولین وسیله حمل تا تحویل آن تا مقصد می‌پذیرد.
تفاوت بارنامه سراسری و بارنامه مرکب
در بارنامه سراسری که توسط کرير صادر میشود مسئولیت کریر تنها تا زمانی می‌باشد که کالا در اختیار او می‌باشد با وجود این که هزینه حمل تا مقصد پرداخت شده است ولی در بارنامه مرکب که از طرف فورواردر صادر میشود تا تحویل کالا در مقصد مسئولیت با اوست.
تفاوت کریر و فورواردر
کریر (Carrier)
معمولا به شرکتهای حمل کننده کالا اطلاق میشود مانند شرکتهای کشتیرانی، باربری، شرکتهای هواپیمائی، شرکتهای راه آهن و حمل ریلی و ...
فورواردر (ارسال کننده) (Forwarder)
فورواردها دارای مسئولیت هائی بسیار فراتر از کریرها هستند. این شرکت‌ها می‌توانند دارای اختیارات فراوانی از شروع ثبت سفارش کالا تا تحویل کالا را داشته باشد. فورواردرها دارای یک فدراسیون جهانی به نام Fiata هستند.
FIATA=Federation Internalional Des Associations Des Transitaires Et Assimiles
اسناد صادره توسط فورواردها
تاییدیه رسید کالا توسط فوروارد Forwarders Certificate Receipt (FCR)
این رسید زمانی صادر میشود که کالا توسط صاحب کالا به انبار فورواردر تحویل داده میشود که نشان دهنده تحویل کالا به وی می‌باشد. این سند قابل انتقال نیست و از طرف بانکها قابل قبول نمی‌باشد و نمی‌تواند جزء اسناد حمل قرار گیرد.
تعهد فورواردر جهت ارسال کالا Forwarder's Certificate of Transport (FCT)
سندی است که از طرف فورواردر به صاحب کالا داده میشود که در واقع تعهد وی به ارسال کالا جهت گیرنده می‌باشد. این سند قابلیت انتقال داشته و می‌تواند جزء اسناد حمل (خاص) قرار گیرد و در نتیجه از طرف بانک جزء اسناد حمل قابل قبول بوده و بانک پول فروشنده را در قبال ارائه آن و سایر اسناد حمل مندرج در اعتبار اسنادی پرداخت می‌کند.
قبض انبار Fiata Warehouse Receipt
رسیدی است که فورواردر در قبال تحویل کالا از گیرنده دریافت می‌کند.
انواع مختلف حمل دریایی
• استفاده از کشتی‌های مسیر منظم (Liner)
• استفاده از کشتی‌های مسیر نامنظم (Tramp)
کشتی‌های با مسیر منظم از نظر ایمنی به مراتب از مسیر نامنظم ارجح تر هستند زیرا کشتی‌های مسیر منظم دارای گواهینامه‌های معتبری از لحاظ استاندارد، بازرسی و غیره هستند که از شرکتهای معتبر بازرسی دریافت می‌کنند که این گواهینامه‌ها با یک شماره که (Register Number) شماره ثبت معروف است به کشتی داده میشود.
در کشتی‌های با مسیر نامنظم معمولا این گواهینامه وجود ندارد و این قبیل کشتیها بیشتر به صورت (Charter) یا دربستی اجاره می‌شوند که در نتیجه بارنامه‌های دربستی یا Charter Party B/L صادر میشود که این بار نامه‌ها مورد تایید بانک مرکزی نیست.
بارنامه دربستی (Charter Party B/L)
همان طور که گفته شد این بار نامه‌ها معمولا توسط کشتی‌های مسیر نامنظم صادر می‌شوند و صاحب کالا کشتی را به صورت دربستی کرایه می‌کند. این کرایه کردن به سه صورت زیر انجام میشود:
١. بارنامه دربستی زمانی
وقتی صادر میشود که صاحب کالا کشتی را برای مدت زمان معینی به صورت دربست کرایه نماید.
۲. بارنامه دربستی سفری
در این حالت صاحب کالا کشتی را برای مسیر معینی به صورت دربستی کرایه می‌کند.
٣. بارنامه بدون خدمه
در این حالت صاحب کالا کشتی را بدون خدمه کرایه می‌کند.
در حمل دریائی کالاها به صورت فله (Bulk) و یا به وسیله کانتینر Containers حمل میشود[1]. کانتینرهای اقیانوسی معمولا در اندازه‌های 40 و ۲۰ فوت با مشخصات و ویژگی‌هایی می‌باشند که هر کدام از این کانتینرها می‌توانند به شکلی خاص طراحی و مورد استفاده قرار گیرند که با ویژگی‌های تجهیزات و کالاهای ارسالی هم خوانی داشته باشند. به ضمائم مراجعه شود.
گواهی وزن Weight Certificate
این فرم جزء اسناد خاص حمل محسوب می‌گردد و مرتبط با بارنامه و دیگر اسناد نیز میشود. این گواهی توسط فروشنده یا اکثرا شخص ثالث صادر می‌گردد و نشان دهنده وزن کالاست که باید با مقدار وزن نشان داده شده در اسناد د یگر مطابقت داشته باشد.
بارنامه - راه نامه - مانیفست
سه فرم یاد شده در فوق به گونه‌ای مرتبط با یکدیگر بوده و تا حدودی تشابه و کار کرد و عملکرد تقریبا یکسان دارند.
در باره بارنامه که قبلا به تفصیل در مورد آن و انواع مختلف اش شرح داده شده است.
• راه نامه یا Waybill
• بارنامه هوائی Airway bill
• راه نامه (بارنامه) کامیون یا Convention Merchandises Route (CMR) بارنامه هوائی که آن را Air Way Bill یا Air Consigment note و یا Air Freight note می‌نامند معمولا در ۱۲ نسخه صادر میشود که ۳ نسخه اصلی آن از نظر تجاری مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمت‌های داخلی شرکت هواپیمایی به کار برده میشود. سه نسخه اصلی آن به ترتیب عبارتند از:
· نسخه اول شرکت حمل کننده یا صادر کننده (For Carrier)
· نسخه دوم برای گیرنده (For Consignee)
· نسخه سوم برای فرستنده ( For Shipper)
بارنامه هوائی فقط یک رسید می‌باشد و سند قابل معامله و یا سند مالکیت کالا به حساب نمی‌آید و لذا ذی نفع پس از دریافت بارنامه، به شرکت هواپیمائی مراجعه نموده و پس از ارائه آن حواله تحویل کالا Deliver Order را دریافت می‌دارد.
فرستنده کالا پس از تحویل کالا به شرکت هواپیمائی و دریافت نسخه سوم بارنامه تا هنگامی که آن را به بانک گیرنده تحویل ننموده می‌تواند به شرکت هواپیمای مراجعه و از آنها بخواهد نام گیرنده و آدرس او را تغییر دهد و یا کالا را باز پس گیرد.
در بروات اسنادی صادر کننده و یا بانک او برای آنکه کنترل خود را بر کالا حفظ نمایند از شرکت هواپیمائی درخواست می‌نمایند هنگام صدور بارنامه آن را جهت تحویل به بانک کارگزار (Consigned to) و یا به حواله کرد او (To the order of) صادر نمایند.
در چنین حالتی کالا هنگامی تحویل خریدار می‌گردد که دستورات صادره از سوی فروشنده یا بانک او توسط خریدار انجام شده باشد.
در اعتبارات اسنادی نیز بانک‌های گشایش کننده اعتبار به منظور کنترل و کاهش ریسک خود همیشه ترتیبی می‌دهد که در متن اعتبار بارنامه به نام گشایش کننده اعتبار باشد. بارنامه هوائی به دلایل زیر دارای اهمیت است:
1. رسید کالا جهت حمل است
2. مشخص کننده قرارداد است
3. صورتحساب کرایه حمل است
4. راهنمای نحوه حمل کالا توسط مسئولین است
5. گواهی بیمه است در صورتی که بیمه حمل از طرف ارسال کننده کالا تقاضا شده باشد
راه نامه (بارنامه کامیون (C.M.R)
راهنامه کامیون سندی غیر قابل معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سند مخصوص حمل با کامیون بوده و معمولا در 6 إلى 14 نسخه صادر می‌گردد که سه نسخه آن اصلی است که به امضای صادرکننده / حمل کننده و گیرنده کالا می‌رسد و بقیه نسخ آن جهت گمرکات ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اطلاعات مندرج در راه نامه کامیون عبارتند از:
١. نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن
٢. نام و نشانی حمل کننده کالا
٣. نام و نشانی گیرنده کالا
4. تاریخ صدور و تاریخ حمل
5. تاریخ و محل بارگیری در مبداء و تاریخ و محل تحویل در مقصد
6. وزن خالص و ناخالص محموله
۷. هزینه‌های مربوط به حمل و گمرک و غیره
۸. مشخصات کالا از لحاظ ابعاد، نوع بسته بندی، نوع کالا، تعداد
مانیفست یک صورت کلی از تعدادی بارنامه است که شرح مختصری از آنها را در بردارد. مانیفست در مقام مقایسه با بارنامه دو تفاوت عمده دارد.
اول آنکه فرم مانیفست که تقریبا مشابه یک نامه پوششی است حاوی اطلاعاتی درباره محموله‌های یک وسیله حمل و خلاصه‌ای از بارنامه‌ها می‌باشد. و در حقیقت لیستی از کل کالا با فهرست بار است. مطالب مهم مندرج در آن عبارتند از
1- نام مؤسسه حمل و نقل 2- نام و شماره وسیله 3- ردیف کالا 4- شماره بارنامه 5- تعداد کالا 6- وزن ناخالص 7- مبدأ بارگیری 8- مقصد 9- گیرنده گان کالا
دوم مانیفست علاوه بر بار در مورد انسان نیز بکار می‌رود مانند مانیفست پرواز که حاوی ، نام مسافران، مبدأ پرواز، مقصد پرواز، خلبان، طول پرواز و غیره می‌باشد. از مانیفست به ترتیب فوق در مسافرت‌های زمینی و اتوبوس‌ها برون شهری نیز استفاده میشود.
برخی از اصطلاحات در حمل دریایی
زمان مجاز Lay Time
حداکثر زمانی است که اجاره کننده کشتی براساس شرایط قرارداد اجاره کشتی چارتر (Charter Party) می‌تواند از کشتی برای بارگیری و تخلیه بدون پرداخت مبلغ اضافی استفاده نماید.
خسارت دیرکرد Demurrage
در صورتی که مدت زمان بارگیری و تخلیه از مدت زمان مجاز که در قرارداد حمل معین شده طولانی تر گردد اجاره کننده موظف به پرداخت خسارت دیر کرد یا Demurrage خواهد بود. به طور معمول هزینه دموراژ برحسب روز تعیین می‌گردد که برای هر تاخیر در تخلیه - بارگیری باید از طرف اجاره کننده پرداخت شود.
پاداش Dispatch Money
به منظور تشویق اجاره کننده کشتی به صرفه جویی در زمان بارگیری و تخلیه در چارتر شرایطی معمولا در نظر گرفته میشود که براساس آن چنانچه بارگیری یا تخلیه زودتر از موعد مقرر انجام پذیرد صاحب کشتی باید مبلغی را به عنوان پاداش به اجاره کننده پرداخت نماید. معمولا مبلغ پاداش نصف مبلغ دموراژ می‌باشد.
در صورتی که در قرارداد حمل از میزان پاداش ذکری به میان نیامده باشد، موضوع باید بین اجاره کننده و صاحب کشتی به صورت مرضی الطرفین توافق شود. البته بهتر است جهت جلوگیری از اختلاف نظر این موضوع از قرارداد حمل به صراحت روشن گردد.
گردش بارنامه دریائی از لحظه صدور تا ترخیص کالا
· صدور بارنامه توسط شرکت حمل و نقل و تحویل آن به فرستنده کالا
· ارائه نسخه کامل بارنامه و سایر اسناد به بانک کارگزار توسط فروشنده
· کنترل اسناد حمل و بارنامه توسط بانک کارگزار و ارسال آن به بانک گشایش کننده
· ظهرنویسی اسناد و بارنامه و تحویل آن به خریدار کالا توسط بانک گشایش کننده
· ارائه یک نسخه از بارنامه ظهرنویسی شده به وسیله خریدار به کارگزار شرکت حمل و نقل به منظور صدور ترخیصیه
· ارائه مدرک به گمرک و ترخیص کالا
صورتحساب / سیاهه تجاری / فاکتور (Commercial Invoice)
سیاهه تجاری را فروشنده کالا به نام خریدار صادر و به همراه سایر اسناد برطبق قرارداد فروش برای خریدار ارسال می‌نماید. تفاوت عمده پیش فاکتور و فاکتور (-Invoice Proforma Invoice) را می‌توان این گونه بیان کرد که پیش فاکتور در حقیقت پیشنهاد قیمت و شرایطی است که فروشنده اعلام می‌کند و تضمینی برای انجام معامله نیست ولی فاکتور یا Invoice نشان دهنده انجام معامله است. نکته دیگر آن که معمولا متن فاکتور صادره با متن آخرین پیش فاکتور مذاکره شده، اصلاح شده، و یا احيانا تخفیف گرفته شده منطبق است. در سیاهه تجاری معمولا اطلاعات زیر درج میشود:
- نام و آدرس فروشنده و خریدار روی کاغذ مارک دار و تاریخ صدور و شماره
- شماره قرارداد با اعتبار اسنادی، مقدار کالا، شرح کامل، قیمت واحد و كل
- وزن کالا، تعداد بسته‌ها و علامت حمل و هم چنین شماره آن
- شرایط تحویل و پرداخت
- مهر و امضای فروشنده
- کشور سازنده کالا
سیاهه گواهی شده (Certified Invoice)
به صورتحسابی اتلاق می‌گردد که در آن فروشنده گواهی نموده که:
- کالا طبق قرارداد منعقده یا Proforma Invoice می‌باشد یا
- کالا ساخت کشور معین می‌باشد یا ساخت کشورهای ممنوع در قرارداد نباشد
- هر مشخصات دیگری که خریدار از فروشنده به هنگام اخذ استعلام بها خواسته زیر سیاهه تجاری نوشته و گواهی نماید.
- در برخی از موارد فروشندگان و صادرکنندگانی که چنین سیاهه‌ای صادر می‌نمایند بایستی این سیاهه را به تایید اتاق بازرگانی محل و یا مقام رسمی بازرگانی برسانند.
سیاهه تایید شده Legalized Invoice
در بعضی موارد خریدار از فروشنده می‌خواهد که Commercial invoice یا سیاهه تجاری را به تایید سفارت یا کنسولگری کشور خریدار در کشور فروشنده برساند. در این حالت سیاهه تجاری امضاء شده توسط فروشنده پس از گواهی توسط اتاق بازرگانی محل، توسط سفارت نیز گواهی شود. این سیاهه اصطلاحا Legalized invoice نامیده میشود.
سیاهه کنسولى (Consular Invoice)
برخی کشورها از واردکنندگان این Invoice را مطالبه می‌کنند این سیاهه که فرم چاپی است توسط سفارتخانه‌های کشور خریدار در کشور فروشنده در اختیار فروشندگان قرار می‌گیرد و توسط فروشنده پر شده و سپس توسط سفارتخانه مهمور میشود و هزینه آنها توسط فروشنده پرداخت می‌گردد. شرایط این فاکتور:
- فرم باید در کاغذ مارکدار و مهمور به مهر و امضاء سفارتخانه یا کنسولگری کشور خریدار در کشور فروشنده باشد.
- اگر در متن اعتبار اسنادی یا قرارداد ۲ نسخه از این فرم درخواست شده باشد هر دو نسخه باید در فرم مارک دار کنسولی و مهمور به مهر و امضاء کنسولگری کشور خریدار باشد. کپی نسخه اول نمی‌تواند مورد قبول باشد.
- علامت حمل، تعداد بسته ها، وزن و شماره جواز ورود کالا در سیاهه کنسولی باید برابر با آنچه در Commercial Invoice یا بارنامه قید شده باشد.
- هیچ تغییر و اصلاحی نباید در آن باشد، بلکه باید در برگ اصلاحیه جداگانه ای، ضمیمه و به امضاء سفارتخانه برسد.
- شرایط حمل مانند FOB, CFR , CIF باید همان طور که در سیاهه تجاری آمده قید شود.
- نام کشتی حمل کننده در سیاهه کنسولی باید با نام کشتی قید شده در بارنامه مطابقت داشته باشد.
گواهی مبداء Certificate of Origin
این سند نشان دهنده این مطلب است که کالای مورد نظر در کدام کشور تولید شده است چرا که در درخواست خریدار و پارامترهای ارزیابی پیشنهادات فروشندگان این موضوع لحاظ و در چگونگی تصمیم گیری برای خرید از یک کشور نقش مهمی را ایفا نموده است.
این سند به طور منطقی بایستی توسط سازنده و یا نماینده مجاز او تکمیل و طی آن گواهی نمایند که کالا در کشور آنها و توسط خود آنها ساخته شده است. در این متن شرح کالا و کشور سازنده به وضوح قید شده و توسط اتاق بازرگانی امضاء و مهمور به مهر می‌گردد و در نهایت در برخی موارد به تایید سفارت یا کنسولگری کشور خریدار در کشور سازنده می‌رسد.
لیست بسته بندی یا پکینگ لیست و مشخصات کالا (Packing list)
این سند نشان دهنده جزئیات کالای بسته بندی شده بوده و تعداد، ابعاد و محتویات درون هر بسته کاملا مشخص می‌گردد. پکینگ لیست هیچ گونه ارتباطی در رابطه با قیمت نداشته و می‌تواند حداقل در دو مورد استفاده شود.
الف: مسئولین گمرک و ارزیابان که برای بررسی محتویات داخل صندوق یا کارتن به آن احتیاج دارند.
ب : انبارداران برای صدور رسید انبار و بررسی کمی و کیفی اقلام وارده آن را مورد استفاده قرار می‌دهند.
چند نمونه از بسته بندی‌های متداول در عرصه تجارت جهانی در ضمائم آمده است.
گواهی آزمایش و بازرسی (Test / inspection Certificate)
این گواهی توسط شرکتهای بازرسی یا نماینده (نمایندگان) خریدار می‌تواند صادر شود.
هدف از انجام بازرسی
حصول اطمینان از تحویل و تحول کالا بین خریدار و فروشنده و انطباق آن از بعد کیفیت، کمیت، بسته بندی، و... براساس توافقات بین خریدار و فروشنده در راستای حدود بازرسی:
- در مقطع تحویل به حمل کننده
- در مقطع تحویل به خریدار
اهداف اصلی
· حصول اطمینان از صحت، کمیت کالای خریداری شده
· حصول اطمینان از صحت کیفیت کالای خریداری شده و تطبیق کامل با مشخصات فنی مندرج در قرارداد خرید
· حصول اطمینان از نو بودن کالا
· حصول اطمینان از مبداء ساخت کالا
· حصول اطمینان از اندازه و ابعاد کالا
· حصول اطمینان از بسته بندی مناسب کالا جزئی و کلی
· حصول اطمینان از علامت گذاری روی بسته جزئی و کلی
· حصول اطمینان از نحوه بارگیری و یا تخليه صحيح
خدمات اصلی بازرسی پیش از حمل
· تایید قیمت کالا
· بازرسی کمی و یا کیفی کالا
· بازرسی وضعیت بسته بندی و نشانه گذاری محموله
· بازرسی کانتینر و سایر وسایل حمل و نقل
· نظارت بر بارگیری با تخلیه کالا
· نمونه گیری
· آنالیز آزمایشگاهی با آزمون‌های دیگر
· بررسی و ممیزی
· ارائه خدمات ویژه در صورت لزوم براساس توافق سازمان
بازرسی کننده با مشتری از جمله:
- تضمین‌های کمی و کیفی در شرایط خاص
- کالیبراسیون و اندازه گیری
- تامین کارشناسان واجد صلاحیت و دیگر کارکنان مورد نیاز
- نظارت بر برنامه‌های کامل پروژه‌های صنعتی شامل مشاوره، نظارت بر اجراء و گزارشات پیشرفت کار
- خدمات مشاوره در حدود و دامنه بازرسی
تایید قیمت کالا پیش از حمل
· در سال‌های اخیر سازمان تجارت جهانی، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هر یک به دلیل متفاوتی خواستار اظهار نظر بازرس در مورد بهای کالای خریداری شده شده‌اند.
· در حال حاضر تعدادی از بانکها در متن اعتبارات اسنادی صادره خود بازرس را موظف به اظهار نظر رسمی در این مورد می‌نمایند.
بررسی قیمت
· تایید قیمت اولیه (Preliminary Price Verification)
· تایید قیمت نهایی (Final Price Verification)
مسئولیت‌ها در مورد حدود بازرسی
· در هر بازرسی کالا حدود بازرسی باید قبلا مورد توافق فروشنده قرار گرفته و در مدارک خرید درج شده باشد.
· در بازرسی قبل از حمل توافق خریدار و فروشنده در مورد حدود بازرسی کافی است.
· در بازرسی ارزیابی انطباق نیازمندی‌های استاندارد اجباری و مقررات موسسه استاندارد ایران حدود بازرسی را تعیین می‌کند.
· حدود بازرسی باید قابل انجام باشد.
· فروشنده مسئول تدارک اجرای حدود بازرسی و پرداخت هزینه‌های آن است.
حدود کنترل‌های قابل انجام
· کنترل قابلیت تولید کننده فروشنده SCC/ MCC
· کنترل کیفیت Quality Control
· تضمین کیفیت Quality assurance
· کنترل زمان تحویل Expedite
حدود کنترل کیفیت و کمیت و بسته بندی
· کنترل طراحی
· کنترل مواد اولیه
· کنترل حین تولید (Routine Test)
· کنترل محصول تمام شده (Type Test)
· کنترل بسته بندی و علامت گذاری
حدود بازرسی کنترل کیفیت
· کنترل کیفیت کالا
· نمونه برداری و آزمایش
· بازرسی ظاهری
· کنترل مدارک بازرسی و آزمایش تولید کننده
· کنترل مدارک بازرسی و آزمایش مراجع رسمی
· کنترل مدارک بازرسی و آزمایش سازمان‌های مستقل
· کنترل قسم نامه affidavit فروشنده
حدود بازرسی کنترل کمیت
· کنترل وزن/ حجم و دیگر ویژگی‌های ظاهری کالا حین بسته بندی
· کنترل وزن / تعداد محموله حين تحویل به حمل کننده
حدود کنترل بسته بندی و علامت گذاری
· کنترل بسته بندی‌های جزء
· کنترل بسته بندی‌های کلی
· کنترل کمیت تمامی محموله
· کنترل سلامت بسته بندی
· کنترل مناسب بودن وسیله حمل
حدود تضمین کیفیت
· کنترل سیستم کیفیت تولید کننده فروشنده به طور مستقیم
· کنترل گواهینامه تضمین کیفیت صادره توسط مرجع مستقل
ممیزی قابلیت تولید کننده
(Manufacturer capability Certification M. C. C) یا گواهی توانمندی ساخت تولید کننده و یا ارائه دهنده خدمات
• قابلیت تولید
• قابلیت کنترل حین تولید
• قابلیت تحویل
توضیحات
· دامنه بازرسی می‌تواند فقط محدود به بازرسی ظاهری کالا در کانتینر باشد
· بازرسی می‌تواند با نمونه برداری و اندازه گیری از مخازن ساحلی و یا کشتی صورت گیرد.
· بازرسی می‌تواند در کارخانه سازنده انجام شده و آزمایش حین کار را نیز شامل شود.
· بازرسی قطعات و اجزاء محموله نیز می‌تواند در دامنه بازرسی آورده شود.
· در مورد کالاهای حساس آزمایشات بسیار تخصصی توسط آزمایشگاههای مجهز انجام میشود
· در تجارت جهانی موضوع امنیت کالا نیز مطرح است و ممکن است در محدوده بازرسی نیز قرار گیرد.
· امروزه به دلیل سرعت انجام تحولات بازرگانی در جهان و لزوم کنترل کالا در مبادی ورودی و یا خروجی بازرسی‌ها با استفاده از تجهیزات بسیار پیشرفته صورت می‌گیرد.
شرایط شرکتهای بازرسی براساس ضوابط W.T.O
· اعتبار جهانی شرکت بازرسی
· دارا بودن تخصص کامل در رشته‌های خاص مورد بازرسی
· دارا بودن تمام امکانات تکنولوژیکی و نرم افزاری و سخت افزاری بر طبق آخرین تکنولوژی و دانش روز
· حتی المقدور دارا بودن نمایندگی در مقصد
بیمه نامه Insurance Policy
بیمه کالا شرط لازم برای خرید مناسب بوده اما کافی نیست چرا که به جز بیمه تمهیدات بسیاری لازم است اتخاذ شود تا خرید به نحو شایسته و براساس منافع سازمان صورت پذیرد. لازم است و کافی نیست به دلیل آن که در بهترین شرایط و با استفاده از بالاترین و گران ترین نوع بیمه هیچ بیمه گری همه خسارات وارده به کالا (اصلی - جنبی) را پوشش نمی‌دهد. به طور مثال شرکت‌ها بیمه مسئولیت تاخیر در پروژه‌ها را به علت بروز خسارت به تجهیزات وارداتی تقبل نمی‌نمایند، بنابراین کوشش و دقت لازم برای خرید مناسب کماکان جایگاه خود را دارد.
بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازاء دریافت وجه با وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده و یا وجه معینی را بپردازد.
طرف‌های قرارداد بیمه
بیمه گر ←Insurer
بیمه گذار ←Beneficiary/ Insured
موضوع بیمه ←Assured
حق بیمه ← Premium
باید توجه داشت حق بیمه در اعتبار بیمه نامه بسیار مهم است و تا زمانی که حق بیمه توسط بیمه گذار پرداخت نگردیده قرارداد بیمه لازم الاجرا نمی‌باشد و خود به خود باطل است قبل از آن که انواع بیمه را تعریف کنیم بهتر است عوامل موثر در حق بیمه را برشماریم.
عوامل مهم در حق بیمه
· نوع کالا
· نوع بسته بندی
· شیوه حمل
· مسیر حمل
· پوشش بیمه‌ای
· ابتدا و انتهای بیمه
انواع بیمه
1. بیمه بدون پرداخت خسارت خاص (جزئی) (Free from Particular Average- F.P.A)
2. بیمه با پرداخت خسارت خاص (کلی) (With Particular Average- W.P.A)
3. بیمه تمام خطر (Against All Risk- A.R.R)
4. بیمه خطر جنگ (War Risk Clause- W. R.C)
بیمه بدون پرداخت خسارت خاص (جزئی) (F.P.A)
در این نوع بیمه نامه تعهد بیمه گر فقط شامل خسارات ناشی از بین رفتن کل کالا و هم چنین خسارت حاصل از «خسارت همگانی» بوده ولی خسارت جزئی را نمی‌پوشاند. اما معمولا حتی در این نوع بیمه عدم تحویل بسته از مجموع چند بسته را نیز شامل میشود به شرطی که جمله: "F . P . A Theft and non - delivery of the whole package" در آن ذکر شده باشد یعنی بلافاصله پس از ذکر کلمه FPA پوشش دزدی و عدم تحویل یا از بین رفتن یک بسته تمام نیز ذکر شده باشد.
خسارت همگانی که در فوق ذکر شد خساراتی هستند که با توجه به ضروریات سفر دریائی و در هنگام بروز خطر حسب تصمیم عاقلانه ناخدای کشتی صرفا به منظور نجات کشتی به قسمتی از کشتی یا محمولات آن وارد می‌آید. در موارد اضطراری چنانچه برای نجات کشتی لازم باشد که مقداری از کالا به دریا ریخته شود (Jettison) صاحبان کالاتی که محموله آنان سالم مانده باید به نسبت کالای صدمه ندیده خود در جبران خسارت کسانی که کالایشان به ترتيب فوق فدا شده است اقدام نمایند.
بیمه با پرداخت خسارت خاص (کلی) (W.P.A)
در این نوع بیمه نامه علاوه بر خسارت همگانی خسارت جزئی و خسارت خاص نیز که بیشتر از فرانشیز مندرج در بیمه نامه باشد جبران می‌گردد و در صورتی که خسارت کلی و ناشی از به گل نشستن غرق شدن و یا آتش گرفتن کشتی باشد خسارت بدون در نظر گرفتن فرانشیز پرداخت می‌گردد.
فرانشیز (Franchise)
معافیت از جبران خسارت که در بیمه به فرانشیز معروف است عبارت از میزان معینی از خسارت است که بیمه گر از پوشش آن معاف است.
بیمه تمام خطر AAR
در این نوع بیمه نامه بیمه گر در مقابل کلیه خسارات ناشی از سفر دریایی به استثنای آنچه در بیمه نامه صراحتا قید نشده و مستثنی گردیده مسئول می‌باشد و تعهد تامین صددرصد خسارات را بدون هیچ گونه فرانشیزی به عهده دارد. البته در این مورد مبلغ بیمه شده کالا ملاک عمل خواهد بود. باید توجه داشت که منظور از کلیه خطرات در این نوع بیمه نامه عبارت از خطراتی است که جنبه تصادفی داشته و قابل پیش بینی نباشد.
بیمه خطر جنگ War Risk Clause
در بیمه نامه‌های دریائی خطر ضبط و توقیف کشتی و محمولات آن مستثنی گردیده است یعنی اگر کشتی توسط قوای بیگانه یا دزدان دریائی جبرة توقيف و ضبط شود خسارت وارده را بیمه‌های عادی نخواهند پوشاند مگر این که در این مورد خطر جنگ (War Risk Clause) با پرداخت حق بیمه مربوطه از طرف بیمه گذار دریافت شده باشد.
تقسیم بندی انواع بیمه
1. بیمه‌های اجباری (بیمه‌های ناشی از قانون)
٢. بیمه‌های اختیاری (بیمه‌های بازرگانی)
٣. بیمه‌های اشیاء (مثل اتومبیل، هواپیما، بیمه مهندسی، حمل و نقل ...)
4. بیمه مسئولیت (مسئولیت مدنی بیمه گذار در قبال اشخاص ثالث)
5. بیمه زیان پولی (موضوع بیمه تعهد پرداخت مقدار معینی پول است که بیمه گذار متعهد پرداخت است مثل بیمه اعتبار، سبد تضمین، بیمه عدم النفع، بیمه صداقت و امانت.
٦. بیمه اشخاص موضوع تعهد بیمه گر، فوت یا حیات بیمه گذار است در این بیمه مقدار غرامت را بیمه گر نمی‌تواند تعیین نماید بلکه بیمه گذار سرمایه را تعیین می‌نماید.
مهلت بیمه باربری وارداتی برحسب شیوه حمل
هوائی ۳۰ روز
زمینی 45 روز
دریائی 60 روز
فروشنده دارد اشاره نمود.
الف: برای فروشنده
اسناد حمل چنانچه دقیقا براساس شرایط مندرج در قرارداد (اعتبار اسنادی خود نیز قرارداد است) به هنگام تدارک کالا تهيه و تاییدیه لازم را اخذ نموده باشد می‌تواند با ارائه اصل اسناد حمل به بانک تعیین شده نسبت به دریافت وجوه مربوط به کالای مورد سفارش توسط خریدار اقدام نماید.
ب : برای خریدار
خریدار نیز می‌تواند پس از انجام تعهدات خود (اکثراً مالی) و تسویه حساب با بانک گشاینده اعتبار با ارائه اصل اسناد حمل به گمرک مرتبط نسبت به انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالای خود اقدام نماید.
طبقه بندی اسناد حمل
اسناد حمل را می‌توان به دو گروه (Conventional) متعارف/ مرسوم/ قراردادی/ متداول و (Special) یا خاص تقیسم کرد.
اسناد حمل متعارف معمولا عبارتند از:
· بارنامه (Bill of Lading - B / L)
· صورتحساب سیاهه تجاری / فاکتور (Commercial Invoice)
· گواهی مبداء (Certificate of Origin)
· لیست بسته بندی و مشخصات کالا (Packing list)
· گواهی آزمایش و بازرسی (Test / Inspection Certificate)
· بیمه نامه (Insurance Policy)
اسناد حمل خاص
به آن سند یا اسنادی اتلاق می‌گردد که حسب مورد و براساس ویژگی خاص مورد سفارش علاوه بر استاد متعارف در قرارداد لحاظ و فروشنده مکلف به تهیه آن بر اساس شرایط تعیین شده می‌باشد. نمونه‌هایی از قبیل مواد بهداشتی، داروئی، کشاورزی، دام و... که می‌بایستی از سازمان‌ها و با نهادهای مرتبط تائیدیه‌های لازم اخذ شود.
نکته: در حالتی که خریدار و فروشنده در مورد اسناد حمل به توافق می‌رسند که یک بسته اعم از متعارف و خاص به عنوان اسناد حمل تلقی گردیده و فروشند ملزم به تهیه آنها براساس مفاد قرارداد باشد. هر دو نوع اسناد اصطلاحا واحد الاعتبار (دارای اعتبار واحد) گردیده، و تفاوتی از نظر متعارف و یا خاص بودن وجود نخواهد داشت یا به عبارت دیگر نقص یا ایراد یا فقدان تائیدیه‌ها در مورد هر کدام می‌تواند موجبات عدم پرداخت وجه به فروشنده را فراهم آورد.
حال به تشریح هر کدام از اسناد حمل و نقش آنها در فرآیند خرید خارجی می‌پردازیم.
بارنامه
از جمله اسناد حمل است که توسط کریر و یا فوروار در صادر میشود. که اخیرا با پیشرفت تکنولوژی به صورت رایانه‌ای صادر می‌گردد مشروط بر این که در قرارداد ذکر شده باشد. ویژگی‌های عمده بارنامه به شرح زیر است:
• بارنامه به معنی عقد قرارداد حمل است
• بارنامه On board به معنی بارگیری کالا بر روی وسیله نقلیه می‌باشد.
• بارنامه سند مالکیت بوده و قابل انتقال می‌باشد.
• با صدور بارنامه از نظر حقوقی فک مالكيت از فروشنده به عمل آمده و به کریر یا فورواردر منتقل میشود. بارنامه می‌تواند دریائی، هوائی، زمینی، ریلی باشد.
-مطالب مندرج در قرارداد:
-شماره بارنامه Bill of lading No
تاريخ حمل و تاریخ صدور بارنامه Date of Issue and date of shipment
- نام و آدرس حمل کننده Carrier address
- نام و آدرس فرستنده کالا Shipper address
-نام و آدرس گیرنده کالا Consignee address
- نام و شماره وسیله حمل Truck No/ Flight No
- شماره سفر شماره پرواز Voyage No/ Flight No
- نام مبداء بارگیری با دریافت کالا است Place of Loading
- نام مقصد یا تحویل کالا Palace of delivery
- شرح و مشخصات کالا Description and specification
- تعداد بسته‌ها و نوع بسته بندی Number and kinds of package
-وزن ناخالص کالا Gross weight
- ابعاد کالا Dimensions
- نحوه پرداخت کرایه حمل (پیش پرداخت یا پرداخت در مقصد) Payment
- تعداد نسخ اصلی صادر شده Number of Original
- شماره اعتبار اسنادی L/C No
- امضاء حمل کننده یا نماینده مجاز وی Signature of Carrier or his authorized agent
انواع بارنامه‌ها
بارنامه بدون شرط یا Clean
بارنامه‌ای است که دارای شرط نباشد مثلا تعدادی از جعبه‌ها شکسته یا ظروف نشتی دارد یا برخی از اقلام دست دوم به نظر می‌رسد.
بارنامه کثیف (Dirty) يا بارنامه مقید (Claused)
بارنامه‌ای که برعکس بارنامه Clean دارای شرط بوده و یکی از عوامل مغایرت یا Discrepancy است
بارنامه شخص ثالث (Third Party B/L)
بارنامه‌ای است که تحویل دهنده کالا کسی است که در اعتبارات اسنادی قید نگردیده است. در تجارت بین المللی گاهی اتفاق می‌افتد که فروشنده به تنهایی قادر به تهیه همه سفارش نیست لذا قسمتی از تهیه سفارش را به عهده عاملین حمل یا فروشنده دیگری واگذار می‌کند. در این گونه موارد از بارنامه شخص ثالث استفاده شود. در حقیقت بارنامه شخص ثالث بارنامه‌ای است که ارسال کننده shipper شخص یا موسسه دیگری به غیر از ذی نفع اعتبار اسنادی است.
بارنامه گروهی (Groupage B/L)
در بارنامه گروهی فورواردر یا کریر برای گرفتن تخفیف و استفاده حداکثر از فضای کشتی یا کانتینر بار چندین شرکت را در یک کشتی یا کانتینر قرار می‌دهد و بارنامه را به صورت گروهی صادر می‌کند.
بارنامه اختصاصی (House B/L)
در ارتباط با بارنامه گروهی این نوع بارنامه برای هر نفر یا شرکت جداگانه صادر میشود. با وجود اینکه ممکن است در یک کانتینر برای چندین نفر بار وجود داشته باشد. بنابراین بارنامه اختصاصی منشعب از بارنامه گروهی است.
بارنامه سراسری (Through B/L)
این بارنامه برای استفاده از چند وسیله نقلیه توسط کریرها صادر میشود. علی رغم آن که از چند وسیله نقلیه استفاده می‌گردد. ولی یک بارنامه به نام بارنامه سراسری صادر میشود، ضمن این که ممکن است بین وسیله‌های نقلیه مختلف در مسیر بارنامه‌های جداگانه صادر میشود.
بارنامه مركب (Multimodal B/L)
این بارنامه برای استفاده از چند وسیله نقلیه توسط فوروارد صادر می‌گردد و فورواردر کلیه مسئولیت‌ها را از زمان وصول آن توسط اولین وسیله حمل تا تحویل آن تا مقصد می‌پذیرد.
تفاوت بارنامه سراسری و بارنامه مرکب
در بارنامه سراسری که توسط کرير صادر میشود مسئولیت کریر تنها تا زمانی می‌باشد که کالا در اختیار او می‌باشد با وجود این که هزینه حمل تا مقصد پرداخت شده است ولی در بارنامه مرکب که از طرف فورواردر صادر میشود تا تحویل کالا در مقصد مسئولیت با اوست.
تفاوت کریر و فورواردر
کریر (Carrier)
معمولا به شرکتهای حمل کننده کالا اطلاق میشود مانند شرکتهای کشتیرانی، باربری، شرکتهای هواپیمائی، شرکتهای راه آهن و حمل ریلی و ...
فورواردر (ارسال کننده) (Forwarder)
فورواردها دارای مسئولیت هائی بسیار فراتر از کریرها هستند. این شرکت‌ها می‌توانند دارای اختیارات فراوانی از شروع ثبت سفارش کالا تا تحویل کالا را داشته باشد. فورواردرها دارای یک فدراسیون جهانی به نام Fiata هستند.
FIATA=Federation Internalional Des Associations Des Transitaires Et Assimiles
اسناد صادره توسط فورواردها
تاییدیه رسید کالا توسط فوروارد Forwarders Certificate Receipt (FCR)
این رسید زمانی صادر میشود که کالا توسط صاحب کالا به انبار فورواردر تحویل داده میشود که نشان دهنده تحویل کالا به وی می‌باشد. این سند قابل انتقال نیست و از طرف بانکها قابل قبول نمی‌باشد و نمی‌تواند جزء اسناد حمل قرار گیرد.
تعهد فورواردر جهت ارسال کالا Forwarder's Certificate of Transport (FCT)
سندی است که از طرف فورواردر به صاحب کالا داده میشود که در واقع تعهد وی به ارسال کالا جهت گیرنده می‌باشد. این سند قابلیت انتقال داشته و می‌تواند جزء اسناد حمل (خاص) قرار گیرد و در نتیجه از طرف بانک جزء اسناد حمل قابل قبول بوده و بانک پول فروشنده را در قبال ارائه آن و سایر اسناد حمل مندرج در اعتبار اسنادی پرداخت می‌کند.
قبض انبار Fiata Warehouse Receipt
رسیدی است که فورواردر در قبال تحویل کالا از گیرنده دریافت می‌کند.
انواع مختلف حمل دریایی
• استفاده از کشتی‌های مسیر منظم (Liner)
• استفاده از کشتی‌های مسیر نامنظم (Tramp)
کشتی‌های با مسیر منظم از نظر ایمنی به مراتب از مسیر نامنظم ارجح تر هستند زیرا کشتی‌های مسیر منظم دارای گواهینامه‌های معتبری از لحاظ استاندارد، بازرسی و غیره هستند که از شرکتهای معتبر بازرسی دریافت می‌کنند که این گواهینامه‌ها با یک شماره که (Register Number) شماره ثبت معروف است به کشتی داده میشود.
در کشتی‌های با مسیر نامنظم معمولا این گواهینامه وجود ندارد و این قبیل کشتیها بیشتر به صورت (Charter) یا دربستی اجاره می‌شوند که در نتیجه بارنامه‌های دربستی یا Charter Party B/L صادر میشود که این بار نامه‌ها مورد تایید بانک مرکزی نیست.
بارنامه دربستی (Charter Party B/L)
همان طور که گفته شد این بار نامه‌ها معمولا توسط کشتی‌های مسیر نامنظم صادر می‌شوند و صاحب کالا کشتی را به صورت دربستی کرایه می‌کند. این کرایه کردن به سه صورت زیر انجام میشود:
١. بارنامه دربستی زمانی
وقتی صادر میشود که صاحب کالا کشتی را برای مدت زمان معینی به صورت دربست کرایه نماید.
۲. بارنامه دربستی سفری
در این حالت صاحب کالا کشتی را برای مسیر معینی به صورت دربستی کرایه می‌کند.
٣. بارنامه بدون خدمه
در این حالت صاحب کالا کشتی را بدون خدمه کرایه می‌کند.
در حمل دریائی کالاها به صورت فله (Bulk) و یا به وسیله کانتینر Containers حمل میشود[1]. کانتینرهای اقیانوسی معمولا در اندازه‌های 40 و ۲۰ فوت با مشخصات و ویژگی‌هایی می‌باشند که هر کدام از این کانتینرها می‌توانند به شکلی خاص طراحی و مورد استفاده قرار گیرند که با ویژگی‌های تجهیزات و کالاهای ارسالی هم خوانی داشته باشند. به ضمائم مراجعه شود.
گواهی وزن Weight Certificate
این فرم جزء اسناد خاص حمل محسوب می‌گردد و مرتبط با بارنامه و دیگر اسناد نیز میشود. این گواهی توسط فروشنده یا اکثرا شخص ثالث صادر می‌گردد و نشان دهنده وزن کالاست که باید با مقدار وزن نشان داده شده در اسناد د یگر مطابقت داشته باشد.
بارنامه - راه نامه - مانیفست
سه فرم یاد شده در فوق به گونه‌ای مرتبط با یکدیگر بوده و تا حدودی تشابه و کار کرد و عملکرد تقریبا یکسان دارند.
در باره بارنامه که قبلا به تفصیل در مورد آن و انواع مختلف اش شرح داده شده است.
• راه نامه یا Waybill
• بارنامه هوائی Airway bill
• راه نامه (بارنامه) کامیون یا Convention Merchandises Route (CMR) بارنامه هوائی که آن را Air Way Bill یا Air Consigment note و یا Air Freight note می‌نامند معمولا در ۱۲ نسخه صادر میشود که ۳ نسخه اصلی آن از نظر تجاری مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمت‌های داخلی شرکت هواپیمایی به کار برده میشود. سه نسخه اصلی آن به ترتیب عبارتند از:
· نسخه اول شرکت حمل کننده یا صادر کننده (For Carrier)
· نسخه دوم برای گیرنده (For Consignee)
· نسخه سوم برای فرستنده ( For Shipper)
بارنامه هوائی فقط یک رسید می‌باشد و سند قابل معامله و یا سند مالکیت کالا به حساب نمی‌آید و لذا ذی نفع پس از دریافت بارنامه، به شرکت هواپیمائی مراجعه نموده و پس از ارائه آن حواله تحویل کالا Deliver Order را دریافت می‌دارد.
فرستنده کالا پس از تحویل کالا به شرکت هواپیمائی و دریافت نسخه سوم بارنامه تا هنگامی که آن را به بانک گیرنده تحویل ننموده می‌تواند به شرکت هواپیمای مراجعه و از آنها بخواهد نام گیرنده و آدرس او را تغییر دهد و یا کالا را باز پس گیرد.
در بروات اسنادی صادر کننده و یا بانک او برای آنکه کنترل خود را بر کالا حفظ نمایند از شرکت هواپیمائی درخواست می‌نمایند هنگام صدور بارنامه آن را جهت تحویل به بانک کارگزار (Consigned to) و یا به حواله کرد او (To the order of) صادر نمایند.
در چنین حالتی کالا هنگامی تحویل خریدار می‌گردد که دستورات صادره از سوی فروشنده یا بانک او توسط خریدار انجام شده باشد.
در اعتبارات اسنادی نیز بانک‌های گشایش کننده اعتبار به منظور کنترل و کاهش ریسک خود همیشه ترتیبی می‌دهد که در متن اعتبار بارنامه به نام گشایش کننده اعتبار باشد. بارنامه هوائی به دلایل زیر دارای اهمیت است:
1. رسید کالا جهت حمل است
2. مشخص کننده قرارداد است
3. صورتحساب کرایه حمل است
4. راهنمای نحوه حمل کالا توسط مسئولین است
5. گواهی بیمه است در صورتی که بیمه حمل از طرف ارسال کننده کالا تقاضا شده باشد
راه نامه (بارنامه کامیون (C.M.R)
راهنامه کامیون سندی غیر قابل معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سند مخصوص حمل با کامیون بوده و معمولا در 6 إلى 14 نسخه صادر می‌گردد که سه نسخه آن اصلی است که به امضای صادرکننده / حمل کننده و گیرنده کالا می‌رسد و بقیه نسخ آن جهت گمرکات ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اطلاعات مندرج در راه نامه کامیون عبارتند از:
١. نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن
٢. نام و نشانی حمل کننده کالا
٣. نام و نشانی گیرنده کالا
4. تاریخ صدور و تاریخ حمل
5. تاریخ و محل بارگیری در مبداء و تاریخ و محل تحویل در مقصد
6. وزن خالص و ناخالص محموله
۷. هزینه‌های مربوط به حمل و گمرک و غیره
۸. مشخصات کالا از لحاظ ابعاد، نوع بسته بندی، نوع کالا، تعداد
مانیفست یک صورت کلی از تعدادی بارنامه است که شرح مختصری از آنها را در بردارد. مانیفست در مقام مقایسه با بارنامه دو تفاوت عمده دارد.
اول آنکه فرم مانیفست که تقریبا مشابه یک نامه پوششی است حاوی اطلاعاتی درباره محموله‌های یک وسیله حمل و خلاصه‌ای از بارنامه‌ها می‌باشد. و در حقیقت لیستی از کل کالا با فهرست بار است. مطالب مهم مندرج در آن عبارتند از
1- نام مؤسسه حمل و نقل 2- نام و شماره وسیله 3- ردیف کالا 4- شماره بارنامه 5- تعداد کالا 6- وزن ناخالص 7- مبدأ بارگیری 8- مقصد 9- گیرنده گان کالا
دوم مانیفست علاوه بر بار در مورد انسان نیز بکار می‌رود مانند مانیفست پرواز که حاوی ، نام مسافران، مبدأ پرواز، مقصد پرواز، خلبان، طول پرواز و غیره می‌باشد. از مانیفست به ترتیب فوق در مسافرت‌های زمینی و اتوبوس‌ها برون شهری نیز استفاده میشود.
برخی از اصطلاحات در حمل دریایی
زمان مجاز Lay Time
حداکثر زمانی است که اجاره کننده کشتی براساس شرایط قرارداد اجاره کشتی چارتر (Charter Party) می‌تواند از کشتی برای بارگیری و تخلیه بدون پرداخت مبلغ اضافی استفاده نماید.
خسارت دیرکرد Demurrage
در صورتی که مدت زمان بارگیری و تخلیه از مدت زمان مجاز که در قرارداد حمل معین شده طولانی تر گردد اجاره کننده موظف به پرداخت خسارت دیر کرد یا Demurrage خواهد بود. به طور معمول هزینه دموراژ برحسب روز تعیین می‌گردد که برای هر تاخیر در تخلیه - بارگیری باید از طرف اجاره کننده پرداخت شود.
پاداش Dispatch Money
به منظور تشویق اجاره کننده کشتی به صرفه جویی در زمان بارگیری و تخلیه در چارتر شرایطی معمولا در نظر گرفته میشود که براساس آن چنانچه بارگیری یا تخلیه زودتر از موعد مقرر انجام پذیرد صاحب کشتی باید مبلغی را به عنوان پاداش به اجاره کننده پرداخت نماید. معمولا مبلغ پاداش نصف مبلغ دموراژ می‌باشد.
در صورتی که در قرارداد حمل از میزان پاداش ذکری به میان نیامده باشد، موضوع باید بین اجاره کننده و صاحب کشتی به صورت مرضی الطرفین توافق شود. البته بهتر است جهت جلوگیری از اختلاف نظر این موضوع از قرارداد حمل به صراحت روشن گردد.
گردش بارنامه دریائی از لحظه صدور تا ترخیص کالا
· صدور بارنامه توسط شرکت حمل و نقل و تحویل آن به فرستنده کالا
· ارائه نسخه کامل بارنامه و سایر اسناد به بانک کارگزار توسط فروشنده
· کنترل اسناد حمل و بارنامه توسط بانک کارگزار و ارسال آن به بانک گشایش کننده
· ظهرنویسی اسناد و بارنامه و تحویل آن به خریدار کالا توسط بانک گشایش کننده
· ارائه یک نسخه از بارنامه ظهرنویسی شده به وسیله خریدار به کارگزار شرکت حمل و نقل به منظور صدور ترخیصیه
· ارائه مدرک به گمرک و ترخیص کالا
صورتحساب / سیاهه تجاری / فاکتور (Commercial Invoice)
سیاهه تجاری را فروشنده کالا به نام خریدار صادر و به همراه سایر اسناد برطبق قرارداد فروش برای خریدار ارسال می‌نماید. تفاوت عمده پیش فاکتور و فاکتور (-Invoice Proforma Invoice) را می‌توان این گونه بیان کرد که پیش فاکتور در حقیقت پیشنهاد قیمت و شرایطی است که فروشنده اعلام می‌کند و تضمینی برای انجام معامله نیست ولی فاکتور یا Invoice نشان دهنده انجام معامله است. نکته دیگر آن که معمولا متن فاکتور صادره با متن آخرین پیش فاکتور مذاکره شده، اصلاح شده، و یا احيانا تخفیف گرفته شده منطبق است. در سیاهه تجاری معمولا اطلاعات زیر درج میشود:
- نام و آدرس فروشنده و خریدار روی کاغذ مارک دار و تاریخ صدور و شماره
- شماره قرارداد با اعتبار اسنادی، مقدار کالا، شرح کامل، قیمت واحد و كل
- وزن کالا، تعداد بسته‌ها و علامت حمل و هم چنین شماره آن
- شرایط تحویل و پرداخت
- مهر و امضای فروشنده
- کشور سازنده کالا
سیاهه گواهی شده (Certified Invoice)
به صورتحسابی اتلاق می‌گردد که در آن فروشنده گواهی نموده که:
- کالا طبق قرارداد منعقده یا Proforma Invoice می‌باشد یا
- کالا ساخت کشور معین می‌باشد یا ساخت کشورهای ممنوع در قرارداد نباشد
- هر مشخصات دیگری که خریدار از فروشنده به هنگام اخذ استعلام بها خواسته زیر سیاهه تجاری نوشته و گواهی نماید.
- در برخی از موارد فروشندگان و صادرکنندگانی که چنین سیاهه‌ای صادر می‌نمایند بایستی این سیاهه را به تایید اتاق بازرگانی محل و یا مقام رسمی بازرگانی برسانند.
سیاهه تایید شده Legalized Invoice
در بعضی موارد خریدار از فروشنده می‌خواهد که Commercial invoice یا سیاهه تجاری را به تایید سفارت یا کنسولگری کشور خریدار در کشور فروشنده برساند. در این حالت سیاهه تجاری امضاء شده توسط فروشنده پس از گواهی توسط اتاق بازرگانی محل، توسط سفارت نیز گواهی شود. این سیاهه اصطلاحا Legalized invoice نامیده میشود.
سیاهه کنسولى (Consular Invoice)
برخی کشورها از واردکنندگان این Invoice را مطالبه می‌کنند این سیاهه که فرم چاپی است توسط سفارتخانه‌های کشور خریدار در کشور فروشنده در اختیار فروشندگان قرار می‌گیرد و توسط فروشنده پر شده و سپس توسط سفارتخانه مهمور میشود و هزینه آنها توسط فروشنده پرداخت می‌گردد. شرایط این فاکتور:
- فرم باید در کاغذ مارکدار و مهمور به مهر و امضاء سفارتخانه یا کنسولگری کشور خریدار در کشور فروشنده باشد.
- اگر در متن اعتبار اسنادی یا قرارداد ۲ نسخه از این فرم درخواست شده باشد هر دو نسخه باید در فرم مارک دار کنسولی و مهمور به مهر و امضاء کنسولگری کشور خریدار باشد. کپی نسخه اول نمی‌تواند مورد قبول باشد.
- علامت حمل، تعداد بسته ها، وزن و شماره جواز ورود کالا در سیاهه کنسولی باید برابر با آنچه در Commercial Invoice یا بارنامه قید شده باشد.
- هیچ تغییر و اصلاحی نباید در آن باشد، بلکه باید در برگ اصلاحیه جداگانه ای، ضمیمه و به امضاء سفارتخانه برسد.
- شرایط حمل مانند FOB, CFR , CIF باید همان طور که در سیاهه تجاری آمده قید شود.
- نام کشتی حمل کننده در سیاهه کنسولی باید با نام کشتی قید شده در بارنامه مطابقت داشته باشد.
گواهی مبداء Certificate of Origin
این سند نشان دهنده این مطلب است که کالای مورد نظر در کدام کشور تولید شده است چرا که در درخواست خریدار و پارامترهای ارزیابی پیشنهادات فروشندگان این موضوع لحاظ و در چگونگی تصمیم گیری برای خرید از یک کشور نقش مهمی را ایفا نموده است.
این سند به طور منطقی بایستی توسط سازنده و یا نماینده مجاز او تکمیل و طی آن گواهی نمایند که کالا در کشور آنها و توسط خود آنها ساخته شده است. در این متن شرح کالا و کشور سازنده به وضوح قید شده و توسط اتاق بازرگانی امضاء و مهمور به مهر می‌گردد و در نهایت در برخی موارد به تایید سفارت یا کنسولگری کشور خریدار در کشور سازنده می‌رسد.
لیست بسته بندی یا پکینگ لیست و مشخصات کالا (Packing list)
این سند نشان دهنده جزئیات کالای بسته بندی شده بوده و تعداد، ابعاد و محتویات درون هر بسته کاملا مشخص می‌گردد. پکینگ لیست هیچ گونه ارتباطی در رابطه با قیمت نداشته و می‌تواند حداقل در دو مورد استفاده شود.
الف: مسئولین گمرک و ارزیابان که برای بررسی محتویات داخل صندوق یا کارتن به آن احتیاج دارند.
ب : انبارداران برای صدور رسید انبار و بررسی کمی و کیفی اقلام وارده آن را مورد استفاده قرار می‌دهند.
چند نمونه از بسته بندی‌های متداول در عرصه تجارت جهانی در ضمائم آمده است.
گواهی آزمایش و بازرسی (Test / inspection Certificate)
این گواهی توسط شرکتهای بازرسی یا نماینده (نمایندگان) خریدار می‌تواند صادر شود.
هدف از انجام بازرسی
حصول اطمینان از تحویل و تحول کالا بین خریدار و فروشنده و انطباق آن از بعد کیفیت، کمیت، بسته بندی، و... براساس توافقات بین خریدار و فروشنده در راستای حدود بازرسی:
- در مقطع تحویل به حمل کننده
- در مقطع تحویل به خریدار
اهداف اصلی
· حصول اطمینان از صحت، کمیت کالای خریداری شده
· حصول اطمینان از صحت کیفیت کالای خریداری شده و تطبیق کامل با مشخصات فنی مندرج در قرارداد خرید
· حصول اطمینان از نو بودن کالا
· حصول اطمینان از مبداء ساخت کالا
· حصول اطمینان از اندازه و ابعاد کالا
· حصول اطمینان از بسته بندی مناسب کالا جزئی و کلی
· حصول اطمینان از علامت گذاری روی بسته جزئی و کلی
· حصول اطمینان از نحوه بارگیری و یا تخليه صحيح
خدمات اصلی بازرسی پیش از حمل
· تایید قیمت کالا
· بازرسی کمی و یا کیفی کالا
· بازرسی وضعیت بسته بندی و نشانه گذاری محموله
· بازرسی کانتینر و سایر وسایل حمل و نقل
· نظارت بر بارگیری با تخلیه کالا
· نمونه گیری
· آنالیز آزمایشگاهی با آزمون‌های دیگر
· بررسی و ممیزی
· ارائه خدمات ویژه در صورت لزوم براساس توافق سازمان
بازرسی کننده با مشتری از جمله:
- تضمین‌های کمی و کیفی در شرایط خاص
- کالیبراسیون و اندازه گیری
- تامین کارشناسان واجد صلاحیت و دیگر کارکنان مورد نیاز
- نظارت بر برنامه‌های کامل پروژه‌های صنعتی شامل مشاوره، نظارت بر اجراء و گزارشات پیشرفت کار
- خدمات مشاوره در حدود و دامنه بازرسی
تایید قیمت کالا پیش از حمل
· در سال‌های اخیر سازمان تجارت جهانی، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هر یک به دلیل متفاوتی خواستار اظهار نظر بازرس در مورد بهای کالای خریداری شده شده‌اند.
· در حال حاضر تعدادی از بانکها در متن اعتبارات اسنادی صادره خود بازرس را موظف به اظهار نظر رسمی در این مورد می‌نمایند.
بررسی قیمت
· تایید قیمت اولیه (Preliminary Price Verification)
· تایید قیمت نهایی (Final Price Verification)
مسئولیت‌ها در مورد حدود بازرسی
· در هر بازرسی کالا حدود بازرسی باید قبلا مورد توافق فروشنده قرار گرفته و در مدارک خرید درج شده باشد.
· در بازرسی قبل از حمل توافق خریدار و فروشنده در مورد حدود بازرسی کافی است.
· در بازرسی ارزیابی انطباق نیازمندی‌های استاندارد اجباری و مقررات موسسه استاندارد ایران حدود بازرسی را تعیین می‌کند.
· حدود بازرسی باید قابل انجام باشد.
· فروشنده مسئول تدارک اجرای حدود بازرسی و پرداخت هزینه‌های آن است.
حدود کنترل‌های قابل انجام
· کنترل قابلیت تولید کننده فروشنده SCC/ MCC
· کنترل کیفیت Quality Control
· تضمین کیفیت Quality assurance
· کنترل زمان تحویل Expedite
حدود کنترل کیفیت و کمیت و بسته بندی
· کنترل طراحی
· کنترل مواد اولیه
· کنترل حین تولید (Routine Test)
· کنترل محصول تمام شده (Type Test)
· کنترل بسته بندی و علامت گذاری
حدود بازرسی کنترل کیفیت
· کنترل کیفیت کالا
· نمونه برداری و آزمایش
· بازرسی ظاهری
· کنترل مدارک بازرسی و آزمایش تولید کننده
· کنترل مدارک بازرسی و آزمایش مراجع رسمی
· کنترل مدارک بازرسی و آزمایش سازمان‌های مستقل
· کنترل قسم نامه affidavit فروشنده
حدود بازرسی کنترل کمیت
· کنترل وزن/ حجم و دیگر ویژگی‌های ظاهری کالا حین بسته بندی
· کنترل وزن / تعداد محموله حين تحویل به حمل کننده
حدود کنترل بسته بندی و علامت گذاری
· کنترل بسته بندی‌های جزء
· کنترل بسته بندی‌های کلی
· کنترل کمیت تمامی محموله
· کنترل سلامت بسته بندی
· کنترل مناسب بودن وسیله حمل
حدود تضمین کیفیت
· کنترل سیستم کیفیت تولید کننده فروشنده به طور مستقیم
· کنترل گواهینامه تضمین کیفیت صادره توسط مرجع مستقل
ممیزی قابلیت تولید کننده
(Manufacturer capability Certification M. C. C) یا گواهی توانمندی ساخت تولید کننده و یا ارائه دهنده خدمات
• قابلیت تولید
• قابلیت کنترل حین تولید
• قابلیت تحویل
توضیحات
· دامنه بازرسی می‌تواند فقط محدود به بازرسی ظاهری کالا در کانتینر باشد
· بازرسی می‌تواند با نمونه برداری و اندازه گیری از مخازن ساحلی و یا کشتی صورت گیرد.
· بازرسی می‌تواند در کارخانه سازنده انجام شده و آزمایش حین کار را نیز شامل شود.
· بازرسی قطعات و اجزاء محموله نیز می‌تواند در دامنه بازرسی آورده شود.
· در مورد کالاهای حساس آزمایشات بسیار تخصصی توسط آزمایشگاههای مجهز انجام میشود
· در تجارت جهانی موضوع امنیت کالا نیز مطرح است و ممکن است در محدوده بازرسی نیز قرار گیرد.
· امروزه به دلیل سرعت انجام تحولات بازرگانی در جهان و لزوم کنترل کالا در مبادی ورودی و یا خروجی بازرسی‌ها با استفاده از تجهیزات بسیار پیشرفته صورت می‌گیرد.
شرایط شرکتهای بازرسی براساس ضوابط W.T.O
· اعتبار جهانی شرکت بازرسی
· دارا بودن تخصص کامل در رشته‌های خاص مورد بازرسی
· دارا بودن تمام امکانات تکنولوژیکی و نرم افزاری و سخت افزاری بر طبق آخرین تکنولوژی و دانش روز
· حتی المقدور دارا بودن نمایندگی در مقصد
بیمه نامه Insurance Policy
بیمه کالا شرط لازم برای خرید مناسب بوده اما کافی نیست چرا که به جز بیمه تمهیدات بسیاری لازم است اتخاذ شود تا خرید به نحو شایسته و براساس منافع سازمان صورت پذیرد. لازم است و کافی نیست به دلیل آن که در بهترین شرایط و با استفاده از بالاترین و گران ترین نوع بیمه هیچ بیمه گری همه خسارات وارده به کالا (اصلی - جنبی) را پوشش نمی‌دهد. به طور مثال شرکت‌ها بیمه مسئولیت تاخیر در پروژه‌ها را به علت بروز خسارت به تجهیزات وارداتی تقبل نمی‌نمایند، بنابراین کوشش و دقت لازم برای خرید مناسب کماکان جایگاه خود را دارد.
بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازاء دریافت وجه با وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده و یا وجه معینی را بپردازد.
طرف‌های قرارداد بیمه
بیمه گر ←Insurer
بیمه گذار ←Beneficiary/ Insured
موضوع بیمه ←Assured
حق بیمه ← Premium
باید توجه داشت حق بیمه در اعتبار بیمه نامه بسیار مهم است و تا زمانی که حق بیمه توسط بیمه گذار پرداخت نگردیده قرارداد بیمه لازم الاجرا نمی‌باشد و خود به خود باطل است قبل از آن که انواع بیمه را تعریف کنیم بهتر است عوامل موثر در حق بیمه را برشماریم.
عوامل مهم در حق بیمه
· نوع کالا
· نوع بسته بندی
· شیوه حمل
· مسیر حمل
· پوشش بیمه‌ای
· ابتدا و انتهای بیمه
انواع بیمه
1. بیمه بدون پرداخت خسارت خاص (جزئی) (Free from Particular Average- F.P.A)
2. بیمه با پرداخت خسارت خاص (کلی) (With Particular Average- W.P.A)
3. بیمه تمام خطر (Against All Risk- A.R.R)
4. بیمه خطر جنگ (War Risk Clause- W. R.C)
بیمه بدون پرداخت خسارت خاص (جزئی) (F.P.A)
در این نوع بیمه نامه تعهد بیمه گر فقط شامل خسارات ناشی از بین رفتن کل کالا و هم چنین خسارت حاصل از «خسارت همگانی» بوده ولی خسارت جزئی را نمی‌پوشاند. اما معمولا حتی در این نوع بیمه عدم تحویل بسته از مجموع چند بسته را نیز شامل میشود به شرطی که جمله: "F . P . A Theft and non - delivery of the whole package" در آن ذکر شده باشد یعنی بلافاصله پس از ذکر کلمه FPA پوشش دزدی و عدم تحویل یا از بین رفتن یک بسته تمام نیز ذکر شده باشد.
خسارت همگانی که در فوق ذکر شد خساراتی هستند که با توجه به ضروریات سفر دریائی و در هنگام بروز خطر حسب تصمیم عاقلانه ناخدای کشتی صرفا به منظور نجات کشتی به قسمتی از کشتی یا محمولات آن وارد می‌آید. در موارد اضطراری چنانچه برای نجات کشتی لازم باشد که مقداری از کالا به دریا ریخته شود (Jettison) صاحبان کالاتی که محموله آنان سالم مانده باید به نسبت کالای صدمه ندیده خود در جبران خسارت کسانی که کالایشان به ترتيب فوق فدا شده است اقدام نمایند.
بیمه با پرداخت خسارت خاص (کلی) (W.P.A)
در این نوع بیمه نامه علاوه بر خسارت همگانی خسارت جزئی و خسارت خاص نیز که بیشتر از فرانشیز مندرج در بیمه نامه باشد جبران می‌گردد و در صورتی که خسارت کلی و ناشی از به گل نشستن غرق شدن و یا آتش گرفتن کشتی باشد خسارت بدون در نظر گرفتن فرانشیز پرداخت می‌گردد.
فرانشیز (Franchise)
معافیت از جبران خسارت که در بیمه به فرانشیز معروف است عبارت از میزان معینی از خسارت است که بیمه گر از پوشش آن معاف است.
بیمه تمام خطر AAR
در این نوع بیمه نامه بیمه گر در مقابل کلیه خسارات ناشی از سفر دریایی به استثنای آنچه در بیمه نامه صراحتا قید نشده و مستثنی گردیده مسئول می‌باشد و تعهد تامین صددرصد خسارات را بدون هیچ گونه فرانشیزی به عهده دارد. البته در این مورد مبلغ بیمه شده کالا ملاک عمل خواهد بود. باید توجه داشت که منظور از کلیه خطرات در این نوع بیمه نامه عبارت از خطراتی است که جنبه تصادفی داشته و قابل پیش بینی نباشد.
بیمه خطر جنگ War Risk Clause
در بیمه نامه‌های دریائی خطر ضبط و توقیف کشتی و محمولات آن مستثنی گردیده است یعنی اگر کشتی توسط قوای بیگانه یا دزدان دریائی جبرة توقيف و ضبط شود خسارت وارده را بیمه‌های عادی نخواهند پوشاند مگر این که در این مورد خطر جنگ (War Risk Clause) با پرداخت حق بیمه مربوطه از طرف بیمه گذار دریافت شده باشد.
تقسیم بندی انواع بیمه
1. بیمه‌های اجباری (بیمه‌های ناشی از قانون)
٢. بیمه‌های اختیاری (بیمه‌های بازرگانی)
٣. بیمه‌های اشیاء (مثل اتومبیل، هواپیما، بیمه مهندسی، حمل و نقل ...)
4. بیمه مسئولیت (مسئولیت مدنی بیمه گذار در قبال اشخاص ثالث)
5. بیمه زیان پولی (موضوع بیمه تعهد پرداخت مقدار معینی پول است که بیمه گذار متعهد پرداخت است مثل بیمه اعتبار، سبد تضمین، بیمه عدم النفع، بیمه صداقت و امانت.
٦. بیمه اشخاص موضوع تعهد بیمه گر، فوت یا حیات بیمه گذار است در این بیمه مقدار غرامت را بیمه گر نمی‌تواند تعیین نماید بلکه بیمه گذار سرمایه را تعیین می‌نماید.
مهلت بیمه باربری وارداتی برحسب شیوه حمل
هوائی ۳۰ روز
زمینی 45 روز
دریائی 60 روز