روش پرداخت در تجارت خارجی
در وضعیت کنونی تجارت بین المللی پرداخت وجوه مربوط به کالای خریداری شده در پنج شکل متفاوت زیر انجام می‌پذیرد:
پیش پرداخت نقدی Full Advance Payment/ Cash in advance
حساب باز (حساب جاری) Open Account/ Current Account
امانی Shipment on Consignment
بروات وصولی اسنادی Bill of exchange/ Collection
اعتبارات اسنادی Letter of Credits
پیش پرداخت نقدی
پیش پرداخت را می‌توان نوعی پیش دریافت توسط فروشنده تلقی نمود اما از نظر تجارت بین المللی پیش پرداخت عنوان می‌شود. در این روش فروشنده کاملا در حاشیه امنیت بوده و هیچ گونه ریسکی را متحمل نخواهد شد چرا که همراه با دستور خرید از طرف خریدار وجه کالا را دریافت می‌دارد. در حقیقت قبل از آنکه کالا تحویل شود فروشنده وجه را دریافت نموده است. معمولا هنگامی که تقاضا برای کالا خیلی بالا است و یا کالای خاص و یا سفارشی ساخته می‌شود فروشنده از چنین روشی برای انجام معامله استفاده می‌کند.
با توجه به این که خریدار در این روش صددرصد ریسک را تحمل می‌نماید و در شرایطی امکان سوء استفاده فروشنده و عدم اجرای تعهد در زمینه تحویل کالا یا ارسال کالای با کیفیت نامطلوب وجود دارد بهتر است اولا قراردادی که نحوه انجام معامله را نشان داده و تعهدات طرفین را بیان می‌کند منعقد و نیز ضمانت نامه بانکی بدون قید و شرط از طرف فروشنده ارائه گردد و پرداخت هر وجهی منوط به دریافت این ضمانت نامه از طرف خریدار شود.
در عمل در برخی موارد می‌توان پرداخت وجه را منوط به آماده بودن کالا برای حمل کرد و یا درصدی از بهای کالا همراه با سفارش پرداخت و بقیه موکول به تحویل کامل کالا گردد.
این روش پرداخت را می‌توان به شیوه‌ای دیگر انجام داد که اصطلاحا به C.A.D یا Cash Against Documents معروف است.
در این شیوه پرداخت وجه توسط خریدار با نماینده او در مقابل دریافت اسناد حمل از فروشنده صورت می‌گیرد که از اعتبار و اطمینان بیشتری برای خریدار برخوردار است.
در سیستم تجاری کشورمان از روش پیش پرداخت به غلط به عنوان روش بدون انتقال ارز نام برده می‌شود که نمی‌تواند جایگزینی مناسب برای این روش باشد.
حساب باز (حساب جاری)
در این روش به عکس روش پیش گفته همه ریسک و خطرات ناشی از آن را فروشنده یا صادره کننده متحمل می‌شود چرا که فروشنده کالا را برای خریدار صادر می‌نماید و پس از تحویل کالا توسط خریدار به ترتیبی که از قبل تعیین شده فروشنده وجه کالای خود را دریافت می‌نماید، استفاده از این روش الزاما و البته اعتماد صددرصد فروشنده به خریدار را می‌طلبد. صادر کننده همراه با ارسال کالا اسناد مرتبط را مستقیما برای خریدار ارسال می‌نماید و منتظر دریافت وجه خواهد بود. ریسک خریدار در این روش صفر خواهد بود و در بسیاری موارد این فرصت برای او بوجود خواهد آمد که کالای تحویلی را به فروش رسانیده و سپس وجه مورد مطالبه فروشنده را پرداخت نماید. نباید فراموش کرد که در صورت استنکاف خریدار از پرداخت وجه و یا از ترخیص کالا از گمرک فروشنده نمی‌تواند به راحتی بر علیه خریدار اقامه دعوی کند.
از این روش اکثرا در حالی که روابط تجاری بسیار نزدیک بوده و اعتماد وجود دارد و نیز بین شرکتهای مادر و دفاتر آن در کشورهای مختلف استفاده می‌شود. پرداخت‌ها معمولا به صورت دوره‌ای مثلا ماهانه و از طریق بانک انجام می‌شود. طبیعی است که صادر کننده بایستی از توان مالی بالائی برخوردار باشد تا چنین اعتباری را برای واردکننده لحاظ نماید.
امانی
صادرکننده در این روش ضمن حفظ مالکیت کالا موافقت می‌کند که برای دریافت ارزش آن تا هنگام فروش توسط وارد کننده منتظر بماند. در صورتی که این کالا به هر دلیلی به فروش نرسید واردکننده می‌تواند بدون داشتن تعهد نسبت به مرجوع کردن آن اقدام نماید. همان طور که ملاحظه می‌شود در این روش علاوه بر آنکه خریدار هیچگونه ریسکی را به عهده نداردو حتی در زمینه فروش کالا در زمان تعیین شده نیز تعهدی ندارد. در میان پنج روش موجود در پرداخت‌ها روش امانی بهترین روش از نظر میزان ریسک پذیری و تعهد برای خریدار محسوب می‌شود و به همین نسبت برای فروشنده حداکثر ریسک را در بردارد.
کاربرد این روش در مورد کشورهایی است که از وضعیت اقتصادی باثباتی برخوردار بوده و نیز مشتریانی شناخته شده و مورد اعتماد فروشنده وجود داشته باشند.
بروات وصولی اسنادی
با اجرای این روش فروشنده نشان میدهد که تا حدودی به خریدار اطمینان داشته و ضمن ارسال کالا برای او استاد مرتبط و بروات را مستقیما و یا از طریق بانک برای او می‌فرستند. ابرات سندی است که به موجب آن شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) به شخص دیگری دستور میدهد که مبلغ معینی را عندالمطالبه (به رویت) یا در سررسید معین در وجه یا به حواله کرد او یا شخص ثالث بپردازد.
کسی که برات را صادر می‌کند براتکش (Drawer) و شخصی که وجه برات را باید بپردازد برات گیر (Drawee) خوانده می‌شود.
انواع برات
• برات خارجی: محل صدور و محل تادیه دو کشور است.
• برات داخلی: محل صدور و محل تادیه درداخل یک کشور است.
• برات ساده: Clean bill of exchange اسناد حمل کالا ضمیمه آن نیست.
• برات اسنادی: Documentary Bill of Exchange اسناد حمل کالا ضمیمه است
• برات دیداری: Sight Draft برات گیر به محض دریافت باید نسبت به پرداخت اقدام کند.
• برات مدت دار: Time Draft برات گیر در مدت توافق شده و با توجه به سررسید برات پرداخت می‌کند.
• برات ارزی: برات ارزی توسط ذی نفع نوشته شده و از طریق بانک ابلاغ کننده یا بانک ذی نفع Advising / Beneficiary Bank ارسال و توسط خریدار یا وارد کننده قبولی نویسی (Acceptance) می‌شود.
فروشنده می‌تواند با ارائه این سند به بانک خود بلافاصله یا بعد از تاریخ تعیین شده مبلغ مندرج در آن را دریافت کند. در برات ارزی ذکری از مشخصات کالا نمی‌شود. برات قابل معامله (Negotiable) نیز هست.
بروات وصولی
1. روش وصولی ساده
۲. روش وصولی اسنادی
روش وصولی ساده Clean Collection
در این روش فروشنده براساس توافقهای به عمل آمده با خریدار کالا را جهت وی حمل نموده و اسناد آن را به نام خریدار تنظیم و مستقیما برای وی ارسال می‌نماید. متعاقبا فروشنده به منظور وصول وجه کالای ارسالی خود براتی ساده (بدون اسناد) بر مبنای سند حمل عهده خریدار گشوده و از طریق بانک خود یا مستقیما برای بانک خریدار ارسال می‌دارد تا خریدار برطبق شرایط آن که دیداری یا مدت دار باشد نسبت به واریز وجه برات اقدام نمایند.
از آنجائی که اسناد حمل به نام خریدار تنظیم گشته و از طریق فروشنده در اختیار وی قرار گرفته است، خریدار می‌بایست کالا را از گمرک ترخیص نموده و نسبت به پرداخت وجه برات که از طرف بانک به وی ابلاغ شده است اقدام و بدهی خود را با فروشنده تسویه نمایند. ناگفته نماند که در این روش می‌توان به جای برات از سفته با ویژگی‌های مخصوص آن استفاده نمود ولی بکار گیری برات در این قبیل معاملات بین المللی متداول‌تر است.
این روش تا حدود زیادی مشابه روش تجارت براساس حساب باز است. با این تفاوت که به علت استفاده از ابزارهای معاملاتی (برات و سفته) و هم چنین خدمات سیستم بانکی، جنبه حقوقی مطالب و سهولت پیگیری آن از طریق بانک فراهم گشنه و تا حدودی ریسک معامله را از لحاظ فروشنده کاهش دهد.
روش وصولی اسنادی Documentary Collection
در این روش فروشنده براساس قرارداد و توافقهای به عمل آمده با خریدار نسبت به تهیه و ارسال کالا جهت خریدار اقدام می‌نماید. متعاقبا فروشنده اسناد حمل را به همراه برات که ممکن است دیداری با مدت دار باشد به بانکدار خود تحویل و دستورات خاص خود را در مورد نحوه تسلیم اسناد به خریدار اعلام می‌دارد. دستورات فروشنده در زمینه تحویل اسناد به خریدار به یکی از طرق زیر میباشد.
- تحویل اسناد حمل در مقابل قبولی برات (Deliver Documents against acceptance D/A)
- ((Deliver Documents against payment (D/PY
در روش D/A بانک فروشنده اسناد حمل و برانی که فروشنده بر مبنای استاد حمل عهده خریدار کشیده است را با رعایت کامل دستورات فروشنده مبنی بر نحوه تسلیم اسناد به خریدار برای بانک کارگزار خود در کشور خریدار ابلاغ و نحوه تسلیم اسناد حمل که در مقابل قبولی خریدار میباشد به او اطلاع میدهد. در صورتی که خریدار دستورات مربوطه به نحوه تسلیم استاد به وی را رعایت و نسبت به قبولی اقدام نماید خواهد توانست اسناد حمل را در اختیار داشته و نسبت به ترخیص کالا از گمرک اقدام نماید. در روش D/P نیز بانک فروشنده اسناد حمل و براتی که فروشنده بر مبنای اسناد حمل عهده خریدار کشیده است را با رعایت کامل دستورات فروشنده مبنی بر نحوه تسلیم اسناد به خریدار برای بانک کارگزار خود در کشور خریدار ابلاغ و نحوه تسلیم اسناد حمل که در مقابل پرداخت میباشد به او اطلاع میدهد، در صورتی که خریدار دستورات مربوط به نحوه تسلیم اسناد به وی را رعایت و نسبت به پرداخت وجه مربوط به کالا اقدام نماید خواهد توانست اسناد حمل را در اختیار داشته و نسبت به ترخیص کالا از گمرک اقدام نماید.
مزایای روش وصولی اسنادی
انسان را این روش از لحاظ خریدار نسبت به دو روش تجارت براساس حساب باز و وصولی ساده مطلوبیت کمتری دارد چون خریدار تنها در صورتی می‌تواند اسناد حمل را در اختیار داشته و به کالا دسترسی پیدا کند که دستورات فروشنده را کاملا رعایت نموده و حداقل بر حسب مورد قبولی خود را اعلام دارد. همچنین این روش نسبت به روش‌های اعتبار اسنادی و پیش پرداخت مزایای بیشتری برای خریدار دارد زیرا اولا کالا قبلا حمل شده و در کشور وی موجود است ثانيا از لحاظ نقدینگی امکاناتی برای وی ایجاد می‌گردد.
در مقابل این روش از لحاظ فروشنده نیز نسبت به دو روش تجارت براساس حساب باز و وصولی ساده مطلوبیت بیشتری دارد و ریسک آن به مراتب کمتر است زیرا خریدار نمی‌تواند بدون رعایت دستورات فروشنده اسناد حمل و نهایتا کالا را در اختیار گیرد. فروشنده نیز چنانچه اطمینان کافی نسبت به پرداخت وجه توسط خریدار در موعد مقرر قبولی را نداشته باشد تسليم اسناد را در مقابل پرداخت مقرر داشته و ریسک عدم پرداخت را از بین می‌برد.
در این روش گرچه بانکها تا زمانی که پرداخت را راسا تایید نکرده باشند هیچ گونه مسئولیتی در قبال پرداخت وجه ندارند ولی از آنجائی که بانکها در جریان قرار می‌گیرند سهولت لازم از لحاظ اطلاع از وضعیت و سرنوشت اسناد برای فروشنده فراهم گشته و وی می‌تواند به موقع دستورات لازم را به بانک بدهد.
در این روش فروشنده باید از مقررات حاکم بر کشور خریدار مبنی بر عدم وجود محدودیت در مورد انتقال وجه مطمئن بوده و هم چنین از مقررات گمرکی محل از لحاظ ترخیص احتمالی کالا در غیاب نسخه اصلی اسناد حمل با اطلاع باشد.
مشکل دیگری که در این روش برای فروشنده وجود دارد این است که خریدار پس از این که کالا به کشورش رسید از انجام دستورات فروشنده مبنی بر قبولی برات یا پرداخت خودداری نماید و در واقع تمایلی به گرفتن اسناد و نهایتا ترخیص کالا نشان ندهد. حتی در این مورد هم باستثنای هزینه هائی که متحمل شده است و لزوم پیدا کردن خریدار جدید مشکل دیگری ندارد و می‌تواند کالا را با همان شرایط قبلی در اختیار خریدار جدید قرار داده و یا ترتیباتی معمول دارد که کالا از طریق نماینده وی در کشور خریدار عودت داده شود. ضمنا ریسک عدم پرداخت وجه علی رغم این که خریدار برات را قبولی نوشته است کماکان وجود دارد.
اعتبارات اسنادی Documentary letter of Credits
اعتبارات اسنادی یکی از روش‌های پرداخت در صحنه تجارت بین المللی است که می‌توان از آن به عنوان معروف ترین، معتبر ترین و شناخته شده ترین ابزار برای پرداخت یاد کرد.
اعتبار اسنادی تعهدی است که بانک گشایش کننده اعتبار بر ذمه دارد تا در قبال اسناد معینی که مورد نیاز و مورد درخواست متقاضی اعتبار (Applicant) است مطالبات ذی نفع اعتبار یا فروشنده (Beneficiary) را بپردازد.
اعتبار اسنادی قراردادی است که به موجب آن بانک ابلاغ کننده یا اطلاع دهنده در آن (Advising Bank of LC) بنا به درخواست و دستور خریدار بانک دیگری را (بانک کارگزار (Beneficiary Bank) را مجاز می‌دارد تا چنانچه ظرف مدت اعتبار (Validity) فروشنده (Beneficiary) اسناد حمل (Shipping Documents) کالای سفارشی خریدار را طبق شرايط مندرج در اعتبار به آن بانک تسلیم نماید. حداکثر تا میزان اعتبار (Credit amount) به او پرداخت و سپس اسناد مزبور را جهت واگذاری به خریدار برای بانک دستور دهنده ارسال دارد.
اعتبار اسنادی تعهد پرداخت مشروط بهای کالا توسط بانک به فروشنده میباشد. تعهدنامه‌ای است که به موجب آن بانک گشایش کننده اعتبار (بانک خریدار) (Advising Bank or Issuing Bank) به درخواست خریدار بانک دیگری را که بانک کارگزار نامیده می‌شود مجاز می‌سازد که اگر فروشنده در طی مدت اعتبار اسناد حمل منطبق با شرایط مندرج در اعتبار اسنادی Documentary letter of Credit را به بانک کارگزار تحویل دهد بانک مذکور پس از بررسی اسناد با مقررات متحدالشکل اعتبار اسنادی معروف به (Unified Custom Practices UCP) در صورت تطبیق با آن اقدام به پرداخت وجوه متعلقه تا میزان اعتبار به فروشنده نموده و سپس اسناد را به بانک ابلاغ کننده اعتبار (بانک خریدار) جهت ارائه به خریدار ارسال می‌نماید.
شکل ساده طرفهای درگیر در اعتبار اسنادی
حداکثر مطلوب طرفهای درگیر در فرآیند اعتبار اسنادی
1. ذینفع (فروشنده) اعتبار (Beneficiary)
2. بانک گشاینده اعتبار (بانک خریدار) (Issuing Bank)
3. بانک ابلاغ کننده (اطلاع دهنده) (Advising Bank)
4. بانک . پوشش دهنده (Nominated / Reimbursing Bank)
5. بانک معامله کننده (Negotiating Bank)
6. . خریدار (متقاضی اعتبار) (Applicant)
ویژگی‌های اعتبار اسنادی
· صادر کننده وجوه مرتبط با ارزش کالای خود را از بانک گشایش کننده می‌طلبد نه از واردکننده بنابراین ریسک صادر کننده به بانک گشاینده اعتبار اسنادی انتقال داده می‌شود.
· از تنوع زیادی برخوردار بوده و انواع مختلفی دارد که بر حسب آن می‌توان به میزان ریسک پذیری و اعتماد طرفین به یکدیگر پی برد.
· دارای مقررات متحدالشکلی است که ICC تدوین کرده و به شکل UCP و 98 ISP ارائه داده است.
· می‌توان در مورد کالا یا خدمت یا هر دو به کار برد.
· بهای کالا که بر اساس ترم پرداخت واریز می‌شود امکان تامین مالی یا Finance را فراهم می‌سازد.
· در کشورهایی که کنترل ارزی کامل وجود دارد دولت می‌تواند با استفاده از مکانیسم اعتبار اسنادی سیاستهای ارزی خویش را پیگیری و به اجرا بگذارد.
· دریافت‌ها و پرداخت‌ها با عنایت به تاریخ انقضاء (Expiry Date) قابل کنترل و تخمین است.
· ذی نفع یا صادر کننده می‌تواند در صورت تمایل یا نیاز با وثیقه گذاردن اعتبار اسنادی از تسهیلات مالی بانکها استفاده کند.
· اعتبار اسنادی ریسک وارد کننده یا خریدار را به مقدار قابل توجهی کاهش میدهد. به دلیل آنکه وجه کالا زمانی به صادر کننده پرداخت می‌گردد که مالکیت کالا به موجب اسناد حمل از صادرکننده منفک گردیده است
· اعتبار اسنادی یک معامله مستقل بوده و با دیگر روش‌ها تفاوت اساسی دارد.
· فروشنده مطمئن است که پس از ارائه اسناد حمل بدون مغایرت یعنی مطابق شرایط اعتبار وجه مربوط به کالای خود را از بانک کارگزار یا تایید کننده دریافت خواهد کرد.
محدودیت‌های اعتبار اسنادی
· هزینه‌های مربوط به کارمزد و حق الزحمه بانکی نسبتا زیاد در مقام مقایسه با سایر روش‌ها
· در بسیاری موارد اسناد حمل ارائه شده به بانکها دارای مغایرت هستند.
· اعتبار اسنادی در معاملاتی همانند تهاتری با پایاپای کاربرد ندارد
· عدم اجرای تعهدات یا تحویل کالا با اجرای کلی قرارداد پس از ابلاغ اعتبار اسنادی به فروشنده
خلاصه‌ای از فرآیند اعتبار اسنادی
1. پس از انعقاد قرارداد بین خریدار و فروشنده، بانک خریدار نسبت به گشایش اقدام می‌نماید.
2. فروشنده کالا را برای حمل کننده در قبال دریافت بارنامه ارسال می‌کند.
3. فروشنده بارنامه را به بانک در قبال دریافت وجه ارائه میدهد. بانک فروشنده بارنامه را در قبال دریافت وجه به بانک خریدار تحویل میدهد، بانک خریدار بارنامه را در قبال دریافت وجه به خریدار تحویل میدهد.
4. خریدار بارنامه را به حمل کننده تحویل و کالا را تحویل می‌گیرد.
چگونگی تقاضا برای افتتاح اعتبار اسنادی و شرایط مندرج در آن
در ابتدا بایستی فرم تقاضا تکمیل گردد که ساختار آن برگرفته از U.C.P یا روش‌های متحدالشکل اعتبار اسنادی با آخرین نشر آن یعنی UCP600 میباشد. علاوه بر رعایت این موضوع در فرم تقاضا باید مطالب زیر رعایت شود.
1. نام و آدرس کامل و صحیح ذینفع
2. مبلغ اعتبار اسنادی
3. نوع اعتبار اسنادی
4. اشاره به موضوع تایید مجدد پس از ابلاغ
5. چگونگی استفاده از اعتبار اسنادی نقدی، مدت دار، قبولی، معامله اسناد
6. در صورت ارائه برات، طرفی که برات به عهده اوست و مفاد آن
7. توضیح مختصری در مورد کالا از جمله جزئیات مربوط به تعداد، قیمت واحد
8. شرح کامل اسناد (حمل) درخواستی
9. محل ارسال و در اختیار گرفتن کالا، مقصد نهایی / یا بندر ترخيص (درج اصطلاح اینکوترمز)
10. نوع پرداخت کرایه حمل
11. مجاز بودن یا مجاز نبودن انتقال کالا از یک وسیله به وسیله دیگر حمل
12. حمل به دفعات یا حمل یکباره
13. آخرین تاریخ مهلت برای ارائه اسناد (حمل) به منظور پرداخت قبولی / معامله
14. تاریخ انقضای اعتبار اسنادی
15. قابل انتقال یا غیر قابل انتقال بودن اعتبار اسنادی (تغییر ذینفع)
16. نحوه ابلاغ اعتبار اسنادی (پست/ تلگرافی و....)
نکات مهم در راستای وظایف بانک خریدار
• بانک گشاینده (طرف خریدار) بایستی مواد و شرایط اعتبار اسنادی پیشنهاد شده را به منظور اطمینان از تطابق آنها با سیاستهای بانک و مطابقت با مقررات قانونی کشور متبوع بانک گشاینده اعتبار بررسی نماید.
• آیا دستورات خریدار در خصوص نحوه اعلام گشایش اعتبار به ذی نفع قابل قبول است، با این که بانک مجاز به انتخاب کارگزار خود برای ابلاغ اعتبار اسنادی هست یا خیر؟
• بانک گشاینده باید تقاضای اعتبار اسنادی را دقیقا بررسی کند تا اطمینان حاصل شود آیا اعتبار اسنادی ارائه سند خاصی را از دی نفع خواسته یا نه. سندی که تهیه آن کاملا وابسته به طرف ثالثی است که تحت کنترل ذی نفع اعتبار اسنادی نیست (به جز استاد حمل متعارف).
• بانک گشاینده بایستی در ارتباط با شرایطی که امکان ارائه اسناد برای آن وجود ندارد بررسی دقیق به عمل آورد. بانک گشاینده اعتبار مسئولیت دارد که به متقاضی اطلاع دهد که این شرایط به شرایطی که طی آن ارائه سند امکان پذیر باشد تغییر یابد.
نکات مهم در ارتباط با ذینفع اعتبار اسنادی
• اعتبار اسنادی، سندی معتبر به نظر بیاید،
• نوع اعتبار اسنادی و مواد و شرایط آن با قرارداد فروش مطابقت داشته باشد.
• در اعتبار اسنادی شرایط غیرقابل قبول یا شرایطی که رعایت آن غیرممکن است وجود نداشته باشد.
• اسناد درخواستی (حمل) در اعتبار اسنادی قابل دستیابی و ارائه تحت اعتبار اسنادی باشد.
• شرح کالا یا در صورت وجود قیمت واحد باید با آن چه در قرارداد فروش ذکر شده است یکسان باشد.
• در اعتبار اسنادی نباید شرایطی وجود داشته باشد که براساس آن پرداخت بهره یا هزینه هائی را موجب شود که در قرارداد فروش در مورد آنها توافق نشده است.
• تاریخ حمل و انقضای اعتبار که در اعتبار اسنادی مشخص شده و دوره زمانی ارائه اسناد باید به نحوی باشد تا ذی نفع بتواند مطابق با شرایط اعتبار اسنادی وجه مربوطه را دریافت دارد.
• بندر بارگیری، تحویل کالا در مبدا یا محل ارسال و بندر تخلیه یا مکان تحویل کالا (اینکوترمز) مطابق با قرارداد فروش باشد.
• شرایط لازم برای بیمه (این که چه کسی، ذی نفع یا خریدار آن را پوشش میدهد) در اعتبار اسنادی قید شده باشد.
تعهد بانک تحت اعتبار اسنادی منحصر به رعایت کامل مواد و شرایط اعتبار و مشمول مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی U.C.P باشد.
• ذی نفع اعتبار بایستی به محض دریافت اعتبار اسنادی نسبت به بررسی سریع و درخواست هرگونه تغییر لازم (در صورت وجود مغایرت) در شرایط اعتبار اقدام نماید. البته خریدار نیز بایستی به محض ابلاغ اعتبار به ذی نفع در صدد دریافت تایید مجدد برآید.
• ذینفع باید مطمئن گردد که جزئیات مربوط به نام و آدرس موسسه اش با آنچه در اعتبار اسنادی ذکر شده عین مطابقت دارد.
• در اعتبار اسنادی باید با صراحت و وضوح کامل اسنادی که (اسناد حمل) ذی نفع برای دریافت وجه ملزم به ارائه آنها میباشد اشاره شود. اگر در اعتبار اسنادی شرطی وجود داشته باشد که در ارتباط با آن سندی درخواست نگردیده است نبایستی اصولا صادر شود.
• ذی نفع اعتبار اسنادی در زمان ارائه اسناد (حمل) به بانک باید دقیقا اسناد خواسته شده در اعتبار اسنادی را ارائه نماید. این اسناد باید مطابق با مواد و شرایط اعتبار اسنادی باشد و مغایرتی با یکدیگر نداشته باشند.
• اسناد (حمل) در کوتاه ترین زمان (حداکثر تا زمانی که در اعتبار اسنادی قید شده است) پس از حمل کالا به بانک ارائه شود.
• ذينفع اعتبار اسنادی باید آگاه باشد که عدم مطابقت اسناد حمل با متن اعتبار اسنادی موجبات عدم پرداخت وجه توسط بانک را فراهم می‌نماید.
مزایا و معایب روش اعتبار اسنادی
مهمترین مزایا
1. اعتماد کامل بین فروشنده و خریدار در راستای انتقال پول و دریافت کالا
2. با توجه به این که در اکثر موارد به هنگام گشایش اعتبار فقط حدود ده درصد از مبلغ كل قرارداد پرداخت می‌گردد خریداران می‌توانند از نود درصد پول خود تا زمانی که اسناد کالا را دریافت می‌کنند استفاده نمایند.
مهم ترین معایب
1. معمولا زمان زیادی برای گشایش اعتبار و طی مراحل اداری لازم است.
2. هزینه کارمزد این روش نسبت به دیگر روش‌ها بالاتر است.
3. برای گشایش اعتبار بوروکراسی اداری فرآیندی طولانی دارد.
انواع مختلف اعتبار اسنادی
- اعتبار اسنادی غیر قطعی برگشت پذیر Revocable Credits
- اعتبار اسنادی قطعی برگشت ناپذیر Irrevocable Credits
- اعتبار اسنادی قابل انتقال Transferable Credits
- غیر قابل انتقال Non Transferable Credits
- اعتبار اسنادی تایید شده Confirmed Credits
- اعتبار اسناد تایید نشده Unconfirmed Credits
- اعتبار اسنادی تقسیم شدنی Divisible Credits
- اعتبار اسنادی تقسیم نشدنی Non divisible Credits
- اعتبار اسنادی مدت دار Usance Credits
- اعتبار اسنادی مدت دار داخلی Domestic Usance credits
- اعتبار اسنادی موخر معوق Deferred Credits
- اعتبار اسنادی گردان Revolving Credit
- اعتبار اسنادی با عبارت یا ماده قرمز Red Clause Credits
- اعتبار اسنادی سبز Green Clause Credits
- اعتبار اسنادی پوششی Clean Reimbursement Credits
- اعتبار اسنادی سبد خرید Shopping-bag Credits
- اعتبار اسنادی قابل معامله Negotiable Credits
- اعتبار اسنادی غیر قابل معامله Non Negotiable Credits
- اعتبار اسنادی پشت به پشت (اتکایی) Back to Back Credits
- اعتبار اسنادی متقابل Counter Credits
- اعتبار اسنادی بدون واسطه یا مستقیم Hand-on Credits
- اعتبار اسنادی ترانزیت Transit Credits
- اعتبار اسنادی ضمانتی Standby Credits
- اعتبار اسنادی فعال Operative Credits
- اعتبار اسنادی غیر فعال nonoperative Credits
- اعتبار اسنادی وارداتی Import Credits
- اعتبار اسنادی صادراتی Export Credits
- اعتبار اسنادی داخلی Internal Credits
اعتبار اسنادی غیرقطعی برگشت پذیر
در این نوع اعتبارات بانک باز کننده اعتبار می‌تواند به طور یک جانبه اعتبار را باطل نموده و یا در شرایط آن تغییری بدهد. این کار در صورتی قبول و پذیرفته خواهد شد که ابطال اعتبار یا تغییر در شرایط آن قبلا مورد موافقت قرار گرفته و از همه مهم تر آن که قبل از حمل این کار صورت پذیرفته باشد.
بانک باز کننده اعتبار ممکن است بنا به درخواست خریدار و یا به علت این که خریدار قادر به پرداخت وجه آن نیست و با قیمت کالا در بازار محلی به دلیل عرضه بیش از اندازه تنزل نموده و ممکن است ضرر و زیان به او برسد اعتبار را ابطال یا اصلاح نمایند.
اعتبار اسنادی قطعی برگشت ناپذیرIrrevocable Documentary letter of Credits
در این نوع اعتبارات در حقیقت تعهد قطعی بانک گشاینده اعتبار اعلام گردیده و بانک مزبور تا سررسید اعتبار نمی‌تواند بدون موافقت ذی نفع اعتبار نسبت به اصلاح و یا ابطال اعتبار اقدام کند. اکثر اعتبارات اسنادی در عرصه تجارت جهانی از نوع اعتبار اسنادی غیرقابل برگشت هستند و در مواردی که در اعتبار اسنادی به غیرقابل برگشت بودن اشاره نشده باشد نیز قطعی تلقی می‌گردد. معمولا ذينفع اعتبار از متقاضی اعتبار درخواست گشایش اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت را می‌نماید و از پذیرش اعتبار اسنادی قابل برگشت خودداری می‌نماید.
بدیهی است اگر متقاضی تقاضای ابطال یا تغییر شرایط داشته باشد باید هم بانک صادر کننده اعتبار و هم ذی نفع موافق باشند.
در این نوع اعتبار پس از انجام شرایط مندرج در آن و تسلیم اسناد (حمل) خواسته شده تعهد بانک باز کننده اعتبار قطعی میباشد و باید به تعهداتی که در متن اعتبار درج گردیده عمل و نسبت به پرداخت قبولی با معامله برواتی که ذی نفع طبق شرایط اعتبار عهده خریدار یا شخص ثالثی که در اعتبار نامبرده شده صادر نموده عمل نمایند.
اعتبار اسنادی قابل انتقالTransferable Documentary letter of Credits
براساس مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی (UCP600) اعتباری است که براساس آن به ذی نفع این حق داده می‌شود که به بانک مامور پرداخت یا بانک اعلام کننده قبولی یا هر بانک دیگری که مجاز به معامله شده است دستور دهد اعتبار را کلی یا جزئی در اختیار شخص ثالث (ذی نفع ثانوی) قرار دهد. این اعتبار اسنادی معمولا هنگامی به کار می‌رود که ذی نفع اصلی اعتبار تمام یا قسمتی از کالای مورد اعتبار را تهیه نمی‌نماید (قادر یا مایل نیست) بخشی یا تمام مسئولیت‌ها و حقوق خود را به ذی نفع ثانوی که کالا را تهیه می‌کند انتقال دهد. شرایط اعتبار انتقال یافته باید یکسان و مطابق شرایط اعتبار اصلی باشد مگر در موارد زیر که به درخواست ذی نفع اصلی صورت می‌گیرد:
- نام و نشانی ذی نفع اصلی به عنوان متقاضی می‌تواند در سیاهه فروش ذی نفع ثانوی ذکر گردد.
- مبلغ کل اعتبار و بهای واحد ذکر شده می‌تواند کمتر از مبالغ ذکر شده در اعتبار اصلی باشد تا این که ذی نفع اولی مابه التفاوت را به عنوان سود خود منظور نماید.
- تاریخ سررسید اعتبار انتقال یافته می‌تواند زودتر از اعتبار اصلی تعیین شود تا فرصت کافی برای انجام تغییرات لازم جهت ارائه سیاهه فروش اصلی وجود داشته باشد.
- به شرایط اعتبار انتقال یافته می‌توان شرایطی را افزود ولی از شرایطی که در اعتبار اصلی ذکر شده نمی‌توان چیزی را کسر کرد.
- اعتبار قابل انتقال فقط یک بار انتقال می‌یابد.
- اعتبار در صورتی قابل انتقال است که به طور صریح به این موضوع اشاره شده باشد و لغاتی شبیه قابل تقسیم (Divisible) قابل احاله (Assignable) و... چیزی به این معنی نمی‌افزاید و نباید به کار رود.
- یک اعتبار قابل انتقال به شرط آنکه حمل به دفعات در آن مجاز باشد ممکن است به اعتبارات متعدد تقسیم شده و به چندین ذی نفع ثانوی انتقال یابد.
- لازم به یادآوری است که در هنگام گشایش اعتبار قابل انتقال بایستی دقت کافی و احتياط مبذول گردد زیرا به علت عدم آشنایی به وضعیت و توانائی مالی و فنی و حسن شهرت ذی نفع ثانوی این احتمال وجود دارد که کالا با آن خصوصیات مورد نظر بدست خریدار نرسد یا سوء استفاده و تقلبی صورت گیرد.
خلاصه مراحل انجام کار در اعتبار اسنادی قابل انتقال
- عقد قرارداد بین خریدار و ذینفع اول
- تقاضای گشایش اعتبار از طرف خریدار به بانک گشاینده کننده اعتبار
- ابلاغ اعتبار توسط بانک گشایش کننده به بانک ابلاغ کننده
- ابلاغ اعتبار به ذی نفع اول توسط بانک ابلاغ کننده
- ذی نفع اول از بانک ابلاغ کننده درخواست انتقال اعتبار به ذی نفع ثانوی می‌کند.
- بانک ابلاغ کننده شرایط اعتبار را به ذی نفع دوم ابلاغ می‌کند (ممکن است مبلغ سیاهه فروش تعدیل شده و مدت اعتبار نیز کوتاه تر شده باشد).
- ذی نفع پس از دریافت اعتبار و آماده کردن کالا نسبت به تحویل آن به موسسه حمل کننده جهت حمل اقدام می‌کند.
- بارنامه تحویل ذی نفع دوم می‌شود.
- ذی نفع دوم پس از تکمیل کردن اسناد طبق شرایط اعتبار آنها را تحویل بانک ابلاغ کننده میدهد.
- بانک ابلاغ کننده (پرداخت کننده به ذی نفع اول جهت جایگزینی سیاهه فروش اطلاع داده وجه اسناد را به ذی نفع دوم پرداخت و مابه التفاوت سیاهه را به ذینفع اول می‌پردازد.
- بانک پرداخت کننده نسبت به تحویل اسناد به بانک گشایش کننده اقدام می‌کند.
- بانک گشایش کننده پس از کنترل اسناد آنها را جهت تحویل گرفتن کالا به خریدار تحویل میدهد.
اعتبار اسنادی غیرقابل انتقال Non Transferable Documentary Letter of Credits
این اعتبار اسنادی درست برعکس اعتبار اسنادی قابل انتقال نمی‌تواند ذی نفع دوم داشته باشد بنابراین فقط ذی نفع اول مسئولیت و تعهد تدارک و تهیه کالای سفارشی را داشته و خود راسا نسبت به تهیه اسناد و اخذ تاییدیه‌ها لازم بر روی آن اقدام نموده و پس از ارائه به بانک معرفی شده وجوه مربوط به ارش کالای خود را دریافت می‌نماید.
اعتبار اسنادی تایید شده Confirmed Documentary letter of Credit
نوعی اعتبار اسنادی است که بانک دیگری علاوه بر بانک گشایش کننده اعتبار پرداخت وجه اعتبار را در صورتی که اسناد مورد لزوم طبق شرایط اعتبار ارائه شده باشد تعهد می‌نماید. بانک تایید کننده اعتبار می‌تواند همان بانک ابلاغ کننده و یا بانک دیگری باشد. لزوم و یا نیاز به اعتبار تایید شده در مواردی پیش می‌آید که فروشنده کالا حداقل به یکی از علل زیر از دریافت وجه اعتبار مطمئن نباشد.
• بنیه مالی: میزان و قابلیت اعتماد به بانک گشاینده اعتبار مورد تردید باشد.
• وضعیت اقتصادی کشور خریدار: در صورتی که کشور خریدار در وضعیت اقتصادی نامطلوبی باشد به طوری که احساس شود که دارای درآمد ارزی کافی برای انجام تعهدات ارزی نیست و یا آن که دارای وامهای عقب افتاده زیاد در بازارهای بین المللی باشد و بدین لحاظ اعتبار بین المللی آن کاهش پیدا کرده باشد ممکن است فروشنده برای پوشش دریسک خود درخواست اعتبار تایید شده بنماید.
• وضعیت سیاسی کشور خریدار: اگر کشور خریدار دارای وضعیت سیاسی باثباتی نباشد به طوری که انتظار آن برود که تغییرات در سطح سیاسی در آن کشور رخ دهد این موضوع می‌تواند فروشنده را ترغیب به درخواست اعتبار تایید شده بنماید.
بانک تایید کننده اعتبار معمولا بنا به تقاضای بانک گشایش کننده اعتبار نسبت به تایید اعتبار اقدام می‌کند و این تقاضا نیز به نوبه خود بر اساس تقاضای خریدار خواهد بود که با توافق قبلی با فروشنده در این مورد انجام می‌گیرد. به بیان دیگر خریدار چون می‌بیند فروشنده برای فروش کالای خود درخواست اعتبار تایید شده دارد و در صورت گشایش اعتبار تایید نشده با ارسال کالای خود موافقت نخواهد نمود بدین علت در خواست تایید اعتبار را می‌نماید. البته اگر خریدار بتواند فروشنده را متقاعد به قبول اعتبار تایید نشده بنماید هم از نظر هزینه و هم از نظر وجه اعتباری بانک باز کننده اعتبار بهتر خواهد بود. بانک تایید کننده می‌تواند به صورت‌های چهارگانه زیر اعتبار را تایید کند:
1. در صورتی که بانک تایید کننده به اوضاع مالی بانک گشایش کننده و هم چنین وضعیت سیاسی و اقتصادی کشوری که بانک گشایش کننده اعتبار در آن قرار دارد اعتماد داشته باشد ممکن است فقط براساس درخواست بانک مزبور اقدام به تایید اعتبار نموده و بدین صورت در مقابل تضمینی که نموده است تنها متکی بر تعهد متقابل بانک گشایش کننده اعتبار خواهد بود و بدیهی است برای این تایید کارمزد مربوطه را طبق توافق دریافت خواهد کرد.
2. هنگامی که بانک تایید کننده اعتبار اسنادی اعتماد به توانائی بانک گشایش کننده در مورد انجام تعهداتش نداشته و یا نسبت به وضعیت اقتصادی سیاسی کشور او مطمئن نباشد از بانک گشایش کننده خواهد خواست که معادل مبلغ اعتبار گشایش شده را جهت تایید اعتبار در حساب مخصوصی نزد او واریز نماید که اصطلاحا به آن حساب Cash Cover/ Cover account L/C می‌گویند.
در چنین حالتی بانک‌های تایید کننده اکثرا علاوه بر پوشش ریسک خود سود زیادی نیز از این نوع حساب‌ها می‌برند زیرا وجهی را برای مدتی نسبتا طولانی که حداکثر تا سررسید اعتبار میباشد در اختیار دارند و بهره‌ای کمتر از آنچه در بازار از به کار انداختن آن نصیب شان می‌شود به بانک گشایش کننده پرداخت می‌کنند. لذا هنگامی که گشایش یک اعتبار تایید شده ضروری باشد بانک گشاینده با آگاهی و دانش کافی از وضع بازار باید حداکثر بازدهی ممکن از وجه سپرده را از بانک تایید کننده طلب نماید.
3. در بعضی از مواقع فروشنده کالا (ذی نفع اعتبار) ممکن است اعتماد کافی به وضع سیاسی و یا اقتصادی کشور بانک گشاینده اعتبار نداشته باشد و از طرفی بانک گشایش کننده اعتبار نیز موافق با گشایش اعتبار تایید شده نباشد و درخواست تایید اعتبار را از بانک ابلاغ کننده نمایند. در چنین حالتی بانک ابلاغ کننده اعتبار در صورتی که با توجه به عملکرد بانک گشایش کننده اعتبار و تحلیل خود از وضعیت اقتصادی کشور او ریسک آن کشور را در حد معقولی بداند ممکن است خود راسة بنا به تقاضای ذی نفع اعتبار اقدام به تایید اعتبار نماید که این نوع تایید را مسکوت می‌نامند (Silent) در این حالت چون بانک تایید کننده اعتبار بنا به درخواست بانک گشایش کننده اعتبار اقدام به تایید ننموده بلکه صرفا بر مبنای درخواست ذی نفع چنین اقدامی نموده است ریسک زیادتری را بر عهده می‌گیرد چرا که از نظر حقوقی بانک گشایش کننده در برابر (بانک ابلاغ کننده) مسئولتی ندارد بلکه در مقابل ذی نفع مسئول است. لذا در چنین مواردی بانکهائی که اقدام به تایید مسکوت می‌کنند کارمزد زیادتری مطالبه می‌نمایند.
5. نوع دیگری از تایید اعتبار به این صورت است که بانک گشایش کننده وجوه خود را نزد بانک ثالثی سپرده گذاری نموده و هنگامی که اعتباری نیاز به تایید دارد به بانک معامله کننده (پرداخت کننده) مراتب را اعلام نماید. در این حالت بانک تایید کننده و پرداخت کننده در بانک مختلف خواهند بود و بانک تایید کننده نقش بانک پوششی را نیز به عهده خواهد داشت.
اعتبار اسنادی تایید نشده Unconfirmed documentary Letter of Credits
اعتبارات اسنادی صرف نظر از شکل و نوع اصلی خود اکثرا تایید نشده هستند چرا که غالبا پیش از عقد قرارداد بین خریدار و فروشنده بررسی‌های لازم در مورد توانائیها شهرت و اعتبار خریدار از طرف فروشنده به عمل آمده و در بسیاری موارد که تجارت بین این دو معطوف به سوابق است از اعتبار اسنادی تایید نشده استفاده می‌گردد.
در حقیقت از ساده ترین فرآیند اعتبار اسنادی و حداقل طرفها درگیر در آن استفاده شده و هم در زمان و هم در هزینه صرفه جوئی به عمل می‌آید.
در این حالت بانک تایید کننده یا در واقع ضامن وجود نداشته و صرف اعتماد و اطمینان به خریدار، ثبات مالی اقتصادی سیاسی کشور او برای انجام معامله و استفاده از اعتبار اسنادی تایید نشده کافی میباشد.
اعتبار اسنادی تقسیم شدنی Divisible Documentary letter of Credits
این نوع اعتبارات بایستی در وهله اول قابل انتقال و در عین حال قابل تقسیم نیز باشد. ذی نفع می‌تواند آن را به اشخاص ذی نفع دیگری در همان محل و یا همان کشور و یا در خارج کشور انتقال داده و اعتبار را بین آنها تقسیم نماید تا هر یک به سهم خود از اعتبار استفاده نمایند. دلیل اصلی افتتاح اعتبار قابل انتقال و تقسیم شدن اینست که معمولا بعضی از صادرکنندگان به عللی قادر نیستند که کالای مورد سفارش را به طور یک جا از اجناس ساخته شده یا موجود خود حمل نمایند و با اجازه باز کننده اعتبار قسمتی از اعتبار یا تمام آن را با شخص دیگری که فروشنده آن کالای بخصوص می‌باشند انتقال می‌دهند تا هر یک به سهم خود کالای مورد سفارش ذی نفع اول را تهیه و در اختیار او بگذارند تا تحت شرایط اعتبار اسنادی قابل انتقال و تقسیم شدنی مربوطه برای خریدار حمل گردد.
اعتبار اسنادی تقسیم نشدنی Non Divisible Documentary letter of Credits
این اعتبار درست برعکس اعتبار قبلی خاصیت تقسيم شدن و چند ذی نفع داشتن را نداشته و در حقیقت از ویژگی‌های اعتبار اسنادی غیرقابل انتقال (فقط) برخوردار است.
در شرایط نیاز به چنین اعتبار اسنادی عدم اعتماد به فروشندگان متعدد یا شک و تردید در مورد ذی نفع اول صدور اعتبار اسنادی تقسیم نشدنی توجیه پذیر می‌نماید.
اعتبار اسنادی مدت دار Usance Documentary letter of Credits
استفاده از این نوع اعتبار اسنادی به معنی عدم پرداخت نقدی بهای کالای خریداری شده بوده و به نوعی از فروشنده برای واریز حساب مهلت گرفته می‌شود. یعنی در حقیقت خرید به صورت نسیه انجام می‌شود. البته بدیهی است بین خرید نقدی و نسیه تفاوت هانی وجود دارد که مهم ترین آن بهای اقلام خریداری شده و میزان بهره‌ای است که در خرید نسیه بایستی پرداخت گردد. در حقیقت هزينه يوزانس همان بهره‌ای است که خریدار می‌بایستی در مهلت تعیین شده بپردازد و کاربرد این نوع اعتبارات اکثرا در کشورهائی است که از نظر ارزی در مضیقه بوده و ناگزیر از این ابزار استفاده می‌کنند. طبیعی است که در صورت رفع چنین تنگنائی بایستی خریدها از طریق اعتبارات اسنادی (atsight) یا دیداری انجام شود چرا که بهره يوزانس قیمت تمام شده کالا را افزایش میدهد.
در اعتبار اسنادی یوزانس صدور برات از طرف ذی نفع بعهده بانک تامین کننده یا بانک باز کننده اعتبار است.
نرخ بهره يوزانس در عرصه تجارت جهانی با معیاری به نام لايبور (Libor) محاسبه و مورد عمل قرار می‌گیرد کلمه لایبور حروف اول کلمات London Inter Bank offer Rate میباشد که معمولا با توجه به نرخهای پرداختی به حساب‌های کوتاه مدت و میزان تورم در کشورهای عضو توسط بانک‌های لندنی محاسبه و اعلام و مورد استفاده قرار می‌گیرد. اعتبارات اسنادی یوزانس از لحاظ پرداخت همانند بروات وصولی است با تفاوت این که در بروات وصولی بانک تعهد پرداخت برات صادره را ندارد ولی در یوزانس بانک باز کننده اعتبار تعهد دارد. شاید یکی از دلایلی که فروشندگان اعتبار اسنادی یوزانس را به روش وصولی ترجیح می‌دهند همین تعهد بانک به پرداخت وجه برات در سررسید است. بدیهی است چنانچه اعتبار اسنادی یوزانس با تایید یک بانک معرفی شده از طرف فروشنده همراه باشد فروشنده علاوه بر تعهد بانک گشاینده اعتبار تعهد بانک تایید کننده اعتبار را نیز دارد. در اعتبار اسنادی يوزانس زمانی که فروشنده نسبت به حمل کالا اقدام و اسناد حمل را بدون مغایرت به بانک ارائه میدهد از تاریخ ارائه اسناد بدون ایراد تا پایان زمان توافق شده با خریدار مبلغ اعتبار را از بانک تعیین شده اخذ خواهد نمود. اعتبارات اسنادی یوزانس براساس توافق می‌تواند: ۱۸۰ روزه، ۲۷۰ روزه، ۳۶۰ روزه باشد.
معمولا فروشندگان از خریداران می‌خواهند که برای انجام معامله به صورت يوزانس و برای تامین مالی اعتبار از موسسات مالی معتبر با بانک‌های تجاری استفاده کنند. چنانچه این اتفاق بیافتد فروشنده هنگام معامله اسناد مبلغ اعتبار را از بانک یا موسسه مالی دریافت و این موسسه با بانک مبلغ اعتبار به علاوه بهره را در سررسید تعیین شده از بانک ذی ربط دریافت می‌نماید.
میزان بهره يوزانس می‌تواند حداکثر معادل نرخ بهره يوزانس اسلامی ایران در زمان افتتاح اعتبار اسنادی باشد.
اعتبار اسنادی مدت دار داخلی Domestic Usance Credits
هنگامی که فروشندگان به دلایلی از قبیل گرم بودن بازار فروش شان و یا انحصاری بودن مایل به فروش به صورت يوزانس نیستند بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اقدام به عقد قرارداد با برخی از بانک‌های مرتبط در خارج از کشور می‌نماید که آنها در حقیقت مسئولیت پرداخت در روز معامله اسناد در وجه ذی نفع اعتبار اسنادی گشایش شده توسط بانک‌های ایرانی را دارند. بانک‌های اشاره شده بر اساس قرارداد در سررسید (پایان دوره یوزانس) مبلغ پرداختی به علاوه بهره يوزانس را از بانک مرکزی دریافت می‌دارند.
به این نوع بوزانس اصطلاحا يوزانس داخلى (Refinance) گفته می‌شود. تفاوت یوزانس داخلی با یوزانس در این مطلب خلاصه می‌شود که در یوزانس داخلی به عکس یوزانس بانک مرکزی اعتباردهنده را انتخاب نموده (به علت آشنائی در عرصه بانکداری و تجارت خارجی) و یا به عبارت دیگر از خطوط اعتباری (Credit lines) برای تامین مالی خرید خارجی استفاده می‌شود. یعنی صادر کننده پس از حمل و ارائه اسناد کالا طبق مفاد اعتبار اسنادی وجه کالای ارسالی خود را از بانک معامله کننده دریافت می‌کند و تامین کننده مالی اصل و بهره يوزانس داخلی را طبق قرارداده منعقده در سررسید از بانک مرکزی دریافت می‌کند و بلافاصله خط اعتباری (Credit lines) به میزان دریافتی ترمیم می‌گردد.
اعتبار اسنادی موخر (معوق) Deferred payment Credits
اگر قرار باشد به تفاوت‌های اساسی بین اعتبار اسنادی يوزانس (اعم از يوزانس یا یوزانس داخلی و اعتبار اسنادی موخر اشاره شود به دو وجه تمایز عمده در این راستا برمی‌خوریم اول آن که در اعتبار اسنادی يوزانس کشیدن برات از سوی ذی نفع عهده بانک تامین کننده مالی یا گشاینده اعتبار الزامی است در حقیقت در این فرآیند برات نه به عنوان یک ابزار پرداختی مستقل بلکه به عنوان یک مکمل در چارچوب اعتبار اسنادی به کار می‌رود.
دوم آن که همان طور که اشاره شد معمولا در محاسبه بهره در یوزانس از یک معیار به نام لایبور استفاده می‌شود حال آنکه در پرداخت موخر معمولا بهره پرداختی با توجه به مدت (سررسید) مورد مذاکره و توافق قرار می‌گیرد.
بنابر این در مواردی که به واسطه هزینه تمبر برات و کارمزد قبولی و دیگر شرایط احتمالی طرفین معامله شرط صدور برات را از دادوستد حذف می‌کنند در این حالت بایستی از این نوع اعتبار یعنی اعتبار اسنادی با پرداخت موخر (معوق) Deferred Payment Documentary letter of Credit استفاده شود.
اعتبار اسنادی گردان Revolving Credits
اعتبار اسنادی گردان یا چرخشی به اعتباری اشاره دارد که به صورت تنخواه گردان عمل نموده و پس از هر بار استفاده از آن بدون آنکه نیاز به اصلاحیه یا افتتاح یک اعتبار اسنادی را به صورت معمول داشته باشد به طور خودکار تجدید گردد. اعتبار اسنادی گردان را خریدار کالا یا وارد کننده به نفع فروشنده یا صادر کننده باز نموده و در آن قید می‌شود که چنانچه ظرف مدت معینی ذی نفع اسناد حمل خواسته شده را به بانک معامله کننده تسليم و نسبت به حمل کالا اقدام نموده باشد به اندازه مبلغ اسناد ارائه شده ضمن پرداخت به همان اندازه میزان اعتبار تجدید می‌گردد در اصل اعتبار اسنادی گردان می‌تواند با استفاده از دو عامل زمان و مبلغ چرخشی یا گردان باشد که البته در عمل اکثر این گونه اعتبارات فقط نسبت به مبلغ گردان نیستند، مثلا اعتبار گردانی به مبلغ ۲۰۰۰۰ دلار این امکان را بفروشنده میدهد که در مقابل ارائه هر حمل تا مبلغ ۲۰۰۰۰ دلار دریافت دارد که ملاحظه می‌شود این موضوع تعهد نامحدودی را برای بانک گشایش کننده و متقاضی اعتبار ایجاد می‌کند که نمی‌تواند به صورت منطقی مورد قبول قرار گیرد. اعتبارات اسنادی گردان که در راستای زمان گردان است رایج تر و عملی تر میباشد. به عنوان مثال اعتبار گردانی به مبلغ ۲۰۰۰۰ دلار برای استفاده در ماه گشایش می‌شود و سررسید نهائی آن یک سال است در این صورت پس از استفاده هر بار ماهانه ۴۰۰۰۰ دلار اعتبار به طور خودکار ترمیمم می‌گردد مورد استفاده این نوع اعتبار اکثرا برای مواردی است که خریدار کالاهای خاصی را به طور مرتب نیاز داشته باشد و با استفاده از این مکانیزم مقدار تحویل آن را برای فواصل زمانی معین تنظیم می‌کند و موجودی انبار خود را برای کالای مورد نیاز در حد مطلوب اقتصادی (E.O.Q) نگاهداری نموده و از نظر مالی نیز با توجه به روند فروش اقلام هماهنگی بوجود آورده و از تمرکز بیش از اندازه کالا خودداری می‌نماید.
اعتبار اسنادی گردان یا چرخشی خود به دو نوع تقسیم می‌گردد.
الف: اعتبار اسنادی گردان تراکمی یا جمع شونده با انباشته شدنی Cumulative
ب: اعتبار اسنادی گردان غير تراکمی یا غیر جمع شونده یا انباشته نشدنی Non- Cumulative
اعتبار اسنادی با عبارت قرمز Red clause Credits
اعتبار اسنادی با عبارت قرمز در حقیقت نوعی پیش پرداخت است که از طریق اعتبار اسنادی انجام می‌شود چرا که با افتتاح چنین اعتباری ذی نفع یا فروشنده قادر خواهد بود پیش پرداختی قبل از حمل کالا از بانک ابلاغ کننده یا تایید کننده دریافت دارد. به دلیل آن که خریدار یا وارد کننده درخواست درج چنین عبارتی را در اعتبار می‌نماید بنابراین مسئولیت پرداخت آن به عهده بانک گشایش کننده اعتبار خواهد بود ولی هزینه‌های مرتبط با این پیش پرداخت را بایستی ذینفع بپردازد. حدود مسئولیت بانک گشایش کننده در مورد این پیش پرداخت پیشاپیش بایستی در اعتبار درج و مشخص شده باشد.
دلیل نام گذاری این اعتبار اسنادی به عبارت قرمز آن است که در ابتدا بانک گشاینده به منظور جلب توجه دیگران به این شرط خاص آن را با جوهر قرمز تایپ نموده بود.
این نوع اعتبار اسنادی اکثرا در مواردی به کار می‌رود که فروشنده یا ذی نفع مجبور است برای خرید و جمع آوری کالاهائی مثل پشم، چوب، پنبه، گندم، گوشت نقدا پیش پرداخت انجام دهد.
چگونگی استفاده از چنین پیش پرداختی (که می‌تواند به صورت درصدی از آن یا حتی كل آن باشد) معطوف به نظر خریدار و توافق با فروشنده است.
چگونگی دریافت تضمین‌های لازم به روابط خریدار و فروشنده بستگی داشته و می‌تواند به صدور یک رسید ساده در مقابل دریافت پیش پرداخت بوده و یا آن که ذی نفع متعهد گردد در تاریخ معین اسناد تجاری (حمل) را در اختیار بانک قرار دهد.
روال کلی در اعتبار اسنادی عبارت قرمز اینست که بانک پرداخت کننده اصل و بهره پیش پرداخت را از محل وجه اسناد حمل (در زمان ارائه آن به بانک) برداشت نماید و اگر فروشنده در سر رسید تعیین شده اسناد را مطابق با شرایط مندرج در اعتبار اسنادی ارائه ندهد بانک پرداخت کننده این حق را خواهد داشت که از بانک گشاینده اعتبار وجه را دریافت کند.
در صورتی که فروشنده به هر دلیلی در انجام تعهدات خود کوتاهی نماید کل مبلغ (اصل و بهره) و تمام هزینه هائی که بانک گشاینده و پرداخت کننده متحمل شده اند به عهده درخواست کننده اعتبار (خریدار) خواهد بود
پیش پرداخت در اعتبار عبارت قرمز معمولا با پول ملی کشور ذی نفع پرداخت می‌گردد. در صورتی که اعتبار به ارزی غیر از پول کشور ذی نفع اعتبار گشایش شده باشد و در زمان استرداد پیش پرداخت نرخ تسعیر با نرخ زمان پرداخت تفاوت کرده باشد در چنین حالتی ذی نفع در صورتی که نرخ به ضرر او تغییر یافته باشد بایستی تفاوت نرخ را پرداخت کند و معمولا بانک ابلاغ کننده این تفاوت را از وجه اسناد کسر و برداشت خواهد نمود.
بایستی به این نکته توجه داشت که بانک ابلاغ کننده یا تایید کننده این گونه اعتبار استادی بهره پیش پرداخت را به اضافه اصل آن به نسبت مدتی که در اختیار ذی نفع قرار گرفته است و محاسبه و هنگام ارائه اسناد حمل كل از وجه آنها کسر و مابقی را به ذینفع پرداخت می‌نماید.
اعتبار اسنادی عبارت قرمز را به دو نوع می‌توان تقسیم کرد:
الف: اعتبار اسنادی عبارت قرمز ساده (Clean Red Clause Credit)
ب: اعتبار اسنادی عبارت قرمز اسنادی (Documentary Red Clause Credit)
هنگامی که پرداخت مبلغ پیش پرداخت در مقابل یک برگ رسید ساده باشد که فروشنده اذعان نماید وجه پیش پرداخت به منظور خرید کالای موضوع اعتبار اسنادی بوده و یا جهت تهیه خدمات تعیین شده در اعتبار است آن را اعتبار اسنادی عبارت قرمز ساده می‌نامند.
در صورتی که مبلغ پیش پرداخت در مقابل ارائه تعهدنامه یا ضمانت نامه بانکی توسط ذی نفع باشد و در آن قید شده باشد که کالای موضوع اعتبار اسنادی بایستی تهیه و به نام خریدار ارائه شود آن را اعتبار اسنادی عبارت قرمز اسنادی می‌نامند.
در این اعتبار اسنادی پیش پرداخت در مقابل تعهد ذی نفع صورت می‌گیرد و دلالت بر این موضوع دارد که او تعهد به ارائه اسناد که حاکی از حق مالكيت كالاست بوده و متعاقبا اسناد حمل را طبق شرایط اعتبار اسنادی ارائه خواهد نمود.
اعتبار اسنادی سبز Green Clause Credits
نوعی اعتبار اسنادی است که اولا همانند اعتبار اسنادی پیش گفته شده ذی نفع اعتبار قبل از حمل کالا می‌تواند درصدی از مبلغ یا کل مبلغ اعتبار را به عنوان پیش پرداخت دریافت دارد ثانية تفاوت عمده این اعتبار اسنادی با نوع قبلی در ارائه تضمین‌های لازم مبنی بر تهیه و تدارک کالا و ارائه مدرکی که حاکی از انجام این مهم است میباشد. یا به عبارت دیگر پرداخت پیش پرداخت موکول به ارائه این مدرک است.
در عرف تجارت خارجی سندی که به عنوان تضمین کننده تعهد فروشنده در این قبیل موارد به کار می‌رود ارائه قبض انبار کالای تدارک شده توسط ذینفع میباشد که نشان دهنده آماده حمل بودن کالای درخواستی خریدار است. همان طور که ملاحظه می‌شود اعتبار اسنادی سبز شباهت بسیار زیادی با اعتبار اسنادی عبارت قرمز در نوع دوم دارد.
اعتبار اسنادی پوششی Clean Reimbursement Credit
وقتی قرار باشد بانکی اسناد یک اعتبار اسنادی را که توسط بانک دیگر صادر شده معامله، قبول، و یا پرداخت نماید و بانک گشاینده اعتبار نزد بانک پرداخت کننده حساب به ارز اعتبار نداشته باشد معمولا بانک پرداخت کننده مجاز می‌گردد خود را نزد بانک ثالثی که بانک گشاینده اعتبار نزد آن بانک حساب دارد پوشش دهد.
قبل از انتشار ICC290 معمول این بود که بانک پرداخت کننده به هنگام درخواست پوشش استاد معامله شده توسط بانک پوشش دهنده یک گواهی به همراه درخواست پوشش خود مبنی بر این که اسناد مطابق شرایط اعتبار ارائه شده و معامله گردیده است ارسال دارد و بانک پوشش دهنده بر آن مبنی پوشش را انجام دهد. به این گواهی Certificated of Compliance یا گواهی تطابق می‌گویند. اما در مقررات متحدالشكل اعتبارات اسنادی نشریه ۹۰۰ (600 UCP) بانکها از درخواست چنین گواهی معاف شده و معمولا درخواست پوشش به صورت ساده براساس تقاضای کتبی یا تلگرافی بانک معامله کننده اسناد از بانک پوشش دهنده انجام می‌پذیرد.
اعتبار اسنادی سبد خرید Shopping Bag Credits
این اعتبار اسنادی شباهت بسیار زیادی با اعتبار اسنادی گردان یا چرخشی دارد. در فرآیند این اعتبار اسنادی معمولا خریداران یک کشور به نفع نمایندگان خود در کشور فروشنده کالا افتتاح اعتبار می‌نماید، خریدار که نیاز به انواع و اقسام کالاها دارد و از طرفی مایل نیست کل مبلغ اعتبار را در اختیار نماینده خود قرار دهد پس به نفع نماینده خود اعتبار قابل انتقال و گردانی افتتاح می‌کند تا وی در کشور فروشنده اعتبار مذکور را به نفع فروشندگان کالا منتقل نماید تا خریدار بتواند کالای مورد نیاز خود را تامین کند.
اعتبار اسنادی قابل معامله Negotiable Credits
اعتبار اسنادی است که اسناد مرتبط با آن می‌تواند توسط هر بانکی بررسی و کنترل شده و پرداخت گردد بدون آنکه بانک تعهد قطعی غیرقابل برگشت در این مورد داشته باشد. اعتبار قابل معامله در بعضی موارد محدود به یک بانک معین که نام آن در اعتبار ذکر گردید است می‌گردد که غالبا همان بانک ابلاغ کننده اعتبار است در سایر مواردی که نام بانک خاصی برای معامله اسناد برده نشده استاد اعتباری اسنادی می‌تواند توسط هر بانکی معامله گردد. برای آن که اعتبار قابل معامله باشد بایستی در متن اعتبار عبارت L/C is available by Negotiation قید شود.
در برخی از اعتبارات اسنادی قابل معامله ممکن است ذکر شده باشد که برات هائی عهده بانک صادر کننده اعتبار و یا متقاضی اعتبار به صورت دیداری و یا مدت دار کشیده شود. در چنین حالتی ممکن است بانک معامله کننده هم چنین مجاز باشد که برات مورد بحث را به صورت دیداری خریداری نماید. این گونه اعتبارت را گاهی اعتبارات اسنادی قابل معامله خاور دور Far East Negotiation Documentary Credit و یا اعتبارات با مجوز خريد Authorities to Purchase می‌نامند.
دو نوع اعتبار قابل معامله وجود دارد:
الف: اعتبار اسنادی که قابل معامله به صورت دیداری با مدت دار است، در مقابل براتی خواهد بود که عهده بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی یا متقاضی اعتبار اسنادی صادر شده است و به طور مشخص به بانک ابلاغ کننده اجازه پرداخت به ذینفع به صورت دیداری با قبولی اسناد را نمی‌دهد.
در چنین حالتی چون برات کشیده شده قابل پرداخت در کشور خریدار است بانک ابلاغ کننده تنها می‌تواند اسناد را معامله نماید. به علت هزینه زیاد الصاق تمبر بر روی برات در بعضی کشورها ممکن است در شرایط اعتبار چنین ذکر شود که اعتبار حتى بدون وجود برات قابل معامله باشد. همان طور که قبلا گفته شد معامله برات یا اسناد دیگر در این گونه اعتبارات با حق بازگشت یا رجوع به ذینفع میباشد مگر آن که اعتبار به وسیله بانک ابلاغ کننده تایید شده باشد.
ب: حالت دوم زمانی اتفاق می‌افتد که بانک ابلاغ کننده اعتبار اسنادی بانک کارگزار ذی نفع نباشد. (معمولا حق انتخاب بانک ابلاغ کننده در اختیار بانک گشایش کننده اعتبار است). در اغلب موارد و در صورتی که معامله اسناد در متن اعتبار به بانک ابلاغ کننده محدود نشده باشد ذی نفع اسناد را به بانک کارگزار خود جهت معامله ارائه می‌نماید و این بانک نیز به نوبه خود پس از معامله اسناد از بانک گشایش کننده کی درخواست پوشش می‌نماید.
اعتبار اسنادی غیرقابل معامله Non-Negotiable Credits
برعکس اعتبارات اسنادی قابل معامله که به تفصیل در مورد آن بحث شد این نوع اعتبار اسنادی قابلیت معامله در هر بانکی را نداشته و الزاما می‌بایستی در بانکی که پیشاپیش در متن اعتبار آمده است معامله اسناد صورت پذیرد.
همان طور که قبلا ذکر شد یکی از طرفهای درگیر در فرآیند اعتبار اسنادی می‌تواند (Nominated Bank) بانگ منتخب/ بانک نامزد و یا بانک تعیین شده باشد. چنانچه از این بانک درخواست شده باشد که علاوه بر ابلاغ اعتبار اسنادی به ذی نفع نسبت به معامله اسناد هم اقدام نماید در این صورت بانک معامله کننده یا (Negotiation Bank) نامیده می‌شود.
این بانک ضمنا می‌تواند از طرف بانک گشاینده اعتبار وظایف مربوط به ابلاغ اعتبار اسنادی، دریافت اسناد، انجام انتقال، تایید پرداخت معامله، تقبل تعهد پرداخت مدت دار یا قبولی نویسی برات را انجام دهد.
اعتبار اسنادی پشت به پشت اتکائیBack to Back Credits
در چنین اعتبار اسنادی در حقیقت دو اعتبار اسنادی نقش دارند که هر کدام به صورت جداگانه مورد استفاده قرار گرفته و طبعا ذی نفع نیز به دو ذی نفع تبدیل می‌گردد.
فرآیند کار بدین صورت است که ذی نفع اولیه یا اصلی که مورد تایید خریدار بوده و در لیست سفید او قرارداد خود قادر یا مایل نیست که کالا را تهیه نماید و از طرفی اعتبار اسنادی قابل انتقال نبوده و یا در صورت قابل انتقال بودن شرایط مطرح شده در مقررات اعتبار اسنادی را برآورده سازد. در چنین حالاتی از این نوع اعتبار اسنادی استفاده می‌شود. در حقیقت ذی نفع اصلی اعتبار گشایش یافته را نزد بانک ابلاغ کننده اعتبار یا بانک دیگری وثیقه گشایش اعتبار به نفع سایر فروشندگان قرار میدهد. در واقع بانک ابلاغ کننده اعتبار به پشتیبانی اعتبار اولیه اقدام به گشایش اعتبار به نفع دیگران می‌کند به عنوان مثال در مواردی که نوع ارز اعتبار اصلی با نوع ارز خرید کالا توسط دی نفع اولیه از تولید کننده کالا (ذینفع ثانوی متفاوت باشد نیاز به اعتبار اتکائی بوده و استفاده از اعتبار قابل انتقال میسر نخواهد بود. ملاحظه می‌شود که برای گشایش اعتبار اتکائی ذی نفع اولیه متقاضی گشایش اعتبار اسنادی دوم می‌گردد.
نکته قابل توجه این اینست که در این نوع اعتبار اسنادی عملیات مربوط به صدور اعتبار اسنادی دوم فقط به ذی نفع اصلی و بانک گشاینده اعتبار اسنادی دوم مربوط بوده و به لزومی به آگاهی و موافقت دیگر عوامل یعنی بانک گشاینده اعتبار اول با متقاضی اصلی ندارد. نکات مهم در مورد گشایش اعتبار اسنادی دوم را می‌توان به شرح زیر خلاصه نمود.
1. نظر به این که در اعتبار اسنادی اتکائی بانک گشاینده اعتبار اسنادی دوم اعتبار اسنادی اول را به عنوان وثیقه قبول نموده و براساس آن اعتبار اسنادی را صادر می‌نماید باید مطمئن باشد که پس از پرداخت بانک ابلاغ کننده پوشش لازم را از محل اعتبار اسنادی اول به او خواهد داد.
2. اعتبار اسنادی اصلی باید اعتبار اسنادی غیرقابل برگشت و ترجیحا تایید شده باشد و بهتر است اعتباری باشد که به بانک ابلاغ کننده دستور پرداخت قطعی میدهد و نه دستور معامله اعتبار.
3. شرایط اعتبار اسنادی دوم بایستی مطابق شرایط اعتبار اسنادی اول باشد به جز در موارد زیر:
• نام متقاضی اعتبار اسنادی دوم همان نام ذی نفع اعتبار اول خواهد بود بنابراین بانک گشاینده اعتبار اسنادی دوم باید مطمئن باشد که در مدت زمان مقتضی خواهد توانست سیاهه فروش جایگزینی را که تحت اعتبار اسنادی اول باید ارائه شود بدست می‌آورد تا پرداخت براساس آن انجام گردد.
• اگر متقاضی اعتبار اسنادی دوم بخواهد سودی ببرد سیاهه فروش اعتبار اسنادی دوم ممکن است مبلغی کمتر از آنچه در اعتبار اسنادی اول گفته شده باشد.
• اعتبار اسنادی دوم باید سررسیدش زودتر از اعتبار اسنادی اولیه باشد تا پس از رسیدگی زمان برای بانک ابلاغ کننده اعتبار اسنادی اول نیز وجود داشته باشد.
• به منظور جلوگیری از تاخیر در ارسال اسناد به بانک پرداخت کننده اعتبار اسنادی اول بهتر است هر دو اعتبار قابل معامله و پرداخت در یک محل باشند.
4. تحت اعتبار اسنادی اتکائی بانک گشاینده اعتبار اسنادی دوم در واقع به مشتری خود تسهیلات اعتباری اعطا می‌کند با این اختیار که امکان بدهکار کردن حساب مشتری را برای پرداخت هائی که تحت اعتبار اسنادی دوم انجام میدهد داشته باشد. بنابراین بانک مزبور به اعتبار اول به عنوان منبع تامین مالی برای مشتری خود نگاه می‌کند.
5. با توجه به اینکه اعتبارات اسنادی اتکائی خطرات بسیار زیادتری از حد معمول برای بانک گشایش کننده اعتبار دوم در بر خواهد داشت. بهتر است حتی المقدور در مواردی که امکان داشته باشد صرفا از اعتبار اسنادی قابل انتقال استفاده می‌شود.
مراحل انجام کار در اعتبار اسنادی اتکائی را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
1. عقد قرارداد بین خریدار و فروشنده (ذی نفع اول)
2. تسلیم درخواست گشایش اعتبار اسنادی توسط خریدار به بانک گشاینده اعتبار اسنادی اصلی
3. ابلاغ اعتبار اسنادی گشایش شده به بانک ابلاغ کننده (پرداخت کننده)
4. ابلاغ اعتبار اسنادی به ذی نفع اول توسط بانک ابلاغ کننده (پرداخت کننده)
5. درخواست ذی نفع جهت گشایش اعتبار اسنادی اتکائی بر مبنای اعتبار اسنادی اصلی از بانک گشاینده اعتبار اسنادی دوم (که معمولا همان بانک پرداخت کننده اول می‌تواند باشد)
6. بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی دوم با در اختیار گرفتن اعتبار اسنادی اول به عنوان وثیقه، اقدام به گشایش اعتبار اسنادی ثانوی نموده و آن را به بانک ابلاغ کننده اعلام می‌کند.
7. بانک ابلاغ کننده اعتبار اسنادی را به سازنده کالا یا ذی نفع ثانوی ابلاغ می‌کند.
8. سازنده کالا پس از آماده شده کالا آن را تحویل شرکت حمل کننده میدهد.
9. سازنده کالا بارنامه را تحویل می‌گیرد.
10. سازنده کالا بارنامه را همراه سایر اسناد تحویل بانک ابلاغ کننده میدهد.
11. بانک ابلاغ کننده اعتبار اسنادی دوم وجه اسناد را به سازنده کالا پرداخت می‌کند.
12. بانک ابلاغ کننده اعتبار اسنادی دوم اسناد را به بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی دوم ارائه میدهد.
13. بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی دوم، اسناد را جهت تغییرات مورد لزوم به ذی نفع اعتبار اسنادی اول (متقاضی گشایش اعتبار اسنادی دوم) تحویل میدهد.
14. ذی نفع اعتبار اسنادی اول پس از تغییرات لازم اسناد را به بانک معامله کننده اعتبار در اسنادی اول تحویل میدهد.
15. بانک ابلاغ کننده (پرداخت کننده) وجه اسناد را پس از کنترل آنها به ذی نفع پرداخت می‌نماید.
17. بانک پرداخت کننده، اسناد را برای بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی اول ارسال می‌دارد.
18. بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی اول پس از کنترل اسناد آنها را برای خریدار ارسال می‌نماید.
19. خریدار اسناد را به گمرک ارائه و کالا را تحویل می‌گیرد.
21. اعتبار اسنادی متقابل (Counter Credits) تفاوت چندانی با اعتبار اسنادی اتکائی ندارد و در همه موارد در مقام مقایسه و میزان انطباق با روش‌های جاری با آن برابری می‌کند. فقط تنها موردی که این اعتبار اسنادی را از اعتبار اسنادی اتکائی متمایز می‌سازد نحوه عملکرد بانک یا بانک‌های ثانوی هستند.
در اعتبار اسنادی اتکائی همان گونه که شرح آن رفت سیستم بانکی حتی برای صدور اعتبار اسنادی ثانوی تغییر نمی‌یابد و تمام فعل و انفعالات در همان سیستم انجام می‌شود. حال آن که در اعتبار اسنادی متقابل علی رغم اتکائی بودنش همه عملیات در همان سیستم انجام نمی‌شود بلکه ذی نفع اول در حقیقت از این وثیقه در بانک ثالثی که از ابتدا در جریان امر نبوده به منظور صدور اعتبار اسنادی ثانوی استفاده می‌نماید. به همین دلیل آن را متقابل یا (Counter L/C) می‌نامند.
22. اعتبار اسنادی بدون واسطه یا مستقیم (Hand on Credits) همان طور که در ابتدای بحث اعتبارات اسنادی اشاره شد حداقل طرفهای درگیر یک اعتبار اسنادی چهار طرف می‌باشند که عبارتند از خریدار - فروشنده - بانک خریدار - بانک فروشنده که عملاً یک مستطیل را تشکیل می‌دهند. در اعتبار اسنادی بدون واسطه یا مستقیم در عمل این مستطیل تبدیل به یک مثلث می‌شود یعنی یکی از زوایای آن حذف می‌گردد. آن بانک به صورت منطقی بانک ابلاغ کننده یا پرداخت کننده خواهد بود. یعنی بانکی که آخرین حلقه اتصال به فروشنده است عملا حذف می‌گردد. طبیعی است که وظایف این بانک را بایستی بانکی دیگر انجام دهد که الزاما این بانک همان بانک گشاینده اعتبار یا در حقیقت بانک خریدار خواهد بود. ملاحظه می‌شود که این بانک وظایف دو گانه‌ای به عهده داشته و در حالتی که بانک اف اح کننده اعتبار اسنادی به حساب می‌آید هم زمان نقش بانک ابلاغ کننده یا پرداخت کنده را نیز به عهده دارد.
بانک گشاینده اعتبار اسنادی مستقیما اعتبار اسنادی را به ذی نفع اعتبار ابلاغ می‌نماید و ذی نفع اعتبار اسنادی نیز اسناد حمل و سایر اسناد مرتبط را برای معامله به بانک گشاینده اعتبار ارائه میدهد.
23. اعتبار اسنادی ترانزیت (Transit Credits)، از این اعتبار اسنادی در زمانی استفاده می‌شود که روابط بانکی کارگزاری بین بانک گشایند، اعتبار اسنادی و کشور فروشنده کالا وجود ندارد. بانک گشاینده اعتبار اسنادی از بانکی در کشور ثالث درخواست می‌کند تا اعتبار اسنادی گشایش شده را به بانکی در کشور نهائی ابلاغ نماید تا بانک مزبور اعتبار اسنادی را در اختیار فروشنده کالا قرار دهد. به عنوان مثال چنانچه بانکی در برزیل از بار کلی بانک در لندن درخواست نماید که اعتبار اسنادی گشایش شده توسط او را به بانکی در هنگ کنگ ابلاغ نماید این اعتبار استادی ترانزیت نامیده می‌شود.
دلایل عمده برای گشایش اعتبار اسنادی ترانزیت را به شرح زیر می‌توان برشمرد:
1. وجهه و اعتبار بانک واسطه در راستای پذیرش اعتبار اسنادی بانک گشایش کننده اصلی به طرف ذی نفع کمک می‌نماید.
2. بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی برای بانک دریافت کننده در کشور ذی نفع ناشناس است (بنابراین اعتبار اسنادی و دیگر مسائل باید به وسیله یک بانک واسطه تایید گردد)
.3 ارتباط مستقیم بین کشور خریدار و فروشنده ممکن نیست.
4. در صورتی که بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی برای ذی نفع ناشناس باشد و بانک گشایش کننده روابط بانکی مستقیم با کشور فروشنده نداشته باشد ممکن است از طریق اعتبار اسنادی ترانزیت درخواست تایید اعتبار اسنادی گشایش شده را در کشور ثالث از طریق بانکی که با آن روابط متقابل دارد بنماید. در چنین صورتی بانک گشایش کننده اطمینان حاصل می‌کند که وجوهی که بدین منظور احتمالا بایستی نزد بانک تایید کننده قرار دهد در معرض بلوکه شدن و عدم پرداخت نبوده و از طرف دیگر بانک ذی نفع در کشور فروشنده هم اطمینان حاصل می‌نماید که وجوه خود را به موقع در مقابل ارائه اسناد با توجه به شناختی که از بانک تایید کننده دارد دریافت خواهد داشت.
در بعضی موارد با توجه به عدم وجود بازارهای پولی فعالی در کشور خریدار و فروشنده ممکن است خریدار ترجیح دهد اعتبار اسنادی خود را از طریق بانک ثالثی در یکی از مراکز پولی فعال مثلا لندن به صورت ترانزیت به بانک ابلاغ کننده در کشور فروشنده ابلاغ نماید.
به عنوان مثال ممکن است در چنین بازار پولی بین المللی بروات مدت دار که بر عهده این بانکها کشیده می‌شود تنزیل گردیده و یا به طرق دیگر برای خریدار و فروشنده تامین مالی به ارزهای مورد لزوم ایجاد گردد.
24. اعتبار اسنادی ضمانتی (Standby Credits)، در بعضی از کشورها به علت محدودیت قانونی بانکها از صدور ضمانت نامه منع شده اند و طبیعی است که عدم صدور چنین تضمين هائی برای انجام معاملات و تعهدات مشکلاتی ایجاد می‌کند. برای رفع این مشکل برای اولین بار در کشور آمریکا و ایالت هائی که از صدور ضمانت نامه منع شدند. جایگزین این تضمین را در قالب اعتبار اسنادی ضمانتی طراحی نموده و از آن در معاملات استفاده کردند.
مثلا وارد کنندگان یا خریداران آمریکائی براساس قرارداد منعقده با فروشنده تعهد پرداخت بهای کالای خریداری شده را دارند. حال چنانچه خریدار آمریکایی نخواهد یا نتواند وجه کالا را به فروشنده پرداخت نماید فروشنده یا ذی نفع کپی بارنامه و سایر مدارک و اسناد حمل را که در متن اعتبار اسنادی قید گردید بانضمام یک برگ گواهی که نشان دهنده امتناع خریدار از پرداخت وجه بوده و یک برگ اظهارنامه که حکایت از ارسال اصل اسناد حمل برای خریدار دارد به بانک گشاینده اعتبار اسنادی ضمانتی یا بانک تعیین شده از طرف بانک گشاینده اعتبار اسنادی ارائه و درخواست وجه می‌نماید و بانک بایستی بپردازد. امروزه از این اعتبار اسنادی در سایر کشورها نیز استفاده می‌شود و از تاریخ 1/1/99 رسما به تایید اتاق تجارت بین الملل (ICC) رسیده و در زمره اعتبارات اسنادی تدوین شده قبلی قرار گرفته است
بایستی به این نکته مهم توجه داشت که بین اعتبار اسنادی ضمانتی و دیگر اعتبارات اسنادی تفاوت وجود دارد و آن اینست که این گونه اعتبارات اسنادی بیشتر برای تضمین عملی به کار می‌روند تا این که به عنوان مکانیسم پرداخت از آن یاد کرد. تحت یک اعتبار اسنادی ضمانتی ذی نفع زمانی تقاضای پرداخت می‌کند که طرف قرارداد از ایفای تعهدات قراردادی قصور کرده باشد.
از نظر حقوقی اعتبارات اسنادی تفاوت عمده‌ای با ضمانت نامه‌ها ندارند. اعتبارات اسنادی ضمانتی در عمل برای موارد متعددی قابل استفاده هستند.
25. اعتبار اسنادی فعال (Operative Credits)، كليه اعتبارات اسنادی مورد استفاده در صحنه تجارت بین الملل فعال یا Operative بوده مگر این که در متن اعتبار اسنادی روی غیر فعال بودن آن تکیه شده باشد که در بحث بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت.
26. اعتبار اسنادی غیر فعال (Non - operative Credits)، اعتبار اسنادی که به صورت غیر فعال گشایش می‌یابد هیچگونه تعهدی برای متقاضی اعتبار اسنادی یا ذی نفع اعتبار اسنادی (خریدار و فروشنده و به طور کلی طرفهای ذی ربط ایجاد نخواهد کرد. در عمل مانند اینست که اعتبار اسنادی افتتاح نشده است. افتتاح اعتبار اسنادی در غیر فعال فرصت مطالعه و بررسی را به طرفهای درگیر اعتبار اسنادی به ویژه متقاضی و ذی نفع اعتبار اسنادی را میدهد.
در برخی از موارد از این اعتبار اسنادی برای تحقق شرط یا شرایطی استفاده می‌شود و فعال شدن آن منوط به تحقق یافتن امری است. مثلا فروشنده یا ذی نفع اعتبار اسنادی نمی‌تواند در هنگام مبادله قرار داد ضمانت نامه حسن اجرا تعهدات ارائه دهد و آن را موکول به بعد می‌کند. در این مورد خریدار اعتبار اسنادی غیر فعال باز می‌کند و فعال شدن آن را منوط به ارائه ضمانت نامه حسن اجرای تعهدات می‌نمایند و یا در موردی که مثلا تاریخ اولین حمل محموله سفارشی برای خریدار بسیار مهم است چرا که می‌خواهد توانمندی تولید کننده را در مورد اولین پارتی سفارش ارزیابی کند و یا مشتریان بسیاری برای ارائه کالا در زمان معینی دارد در این حالتها نیز برای حصول اطمینان بیشتر از این که فروشنده به تعهدات خود عمل خواهد نمود اعتبار اسنادی غیرفعال افتتاح می‌گردد و فعال شدن آن موکول به تحقق موارد یاد شده می‌شود.
27. اعتبار اسنادی وارداتی (Import Credits)، به طور کلی اعتبارات اسنادی از نظر و خریدار و فروشنده (واردکننده به صادر کننده) به اعتبار اسنادی وارداتی و صادراتی تقسیم می‌گردد.
فرآیند اعتبارات اسنادی وارداتی
پس از توافق بین خریدار و فروشنده و عقد قرارداد خریدار با وارد کننده به بانک خود (اکثرا در کشور خریدار) مراجعه و تقاضای گشایش اعتبار اسنادی به نفع ذینفع می‌نماید.
نوع اعتبار اسنادی قبلا مورد توافق طرفین قرار گرفته و در قرارداد مشخص شده است). بانک مزبور پس از بررسی تقاضای مشتری و با در نظر گرفتن کلیه موارد لازم (مقررات ارزی، شناسائی مشتری، پوشش بیمه، کسب اطلاع از نوع کالا و ارزش روز آن) و در صورت لزوم کسب اطلاع در باره فروشنده کالا و اخذ فرم‌های تعهداتی نسبت به گشایش اعتبار اسنادی از نوعی که مورد درخواست متقاضی میباشد اقدام می‌نماید.
28. اعتبار اسنادی صادراتی (Export Credits)، معمولا صادر کننده کالا یا فروشنده برای دریافت بهای کالای ارسالی تقاضای افتتاح اعتبار اسنادی بانکی می‌نماید پس از آن که خریدار در کشور خود با مراجعه به بانک اعتبار اسنادی لازم را گشایش نمود این اعتبار توسط بانکی در کشور فروشنده دریافت و به ذی نفع ابلاغ می‌گردد. ذی نفع چنانچه اعتبار اسنادی دریافتی بدون ایراد و تناقض با قرارداد منعقده با خریدار بوده آن را قبول نموده و به ساخت یا تهیه کالا اقدام می‌نماید و قبل از انقضای مدت مقرر در اعتبار اسنادی برات و اسناد لازم را به بانک ابلاغ کننده یا معامله کننده تسلیم و وجه اعتبار اسنادی را معامله می‌نماید و بانک مذکور نیز پس از بررسی کامل اسناد وجه را پرداخت و اسناد را جهت بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی ارسال می‌دارد که بانک مذکور با اخذ وجه آن را به خریدار تسلیم و او نیز کالا را از شرکت حمل و نقل تحویل می‌گیرد.
این نوع اعتبار از نظر کشور خریدار اعتبار اسنادی وارداتی، و از نظر کشور فروشنده اعتبار اسنادی صادراتی، شناخته می‌شود.
29. اعتبار اسنادی داخلی (Internal Credits)، از این اعتبار اسنادی بیشتر در مواردی استفاده می‌گردد که خریدار و فروشنده در کشور واحدی قرار دارند و در حقیقت از یک بانک استفاده می‌شود. در این حالت مهم نیست که تابعیت خریدار و فروشنده واحد و یا متفاوت باشد. اعتبار اسنادی در درون مرزهای فیزیکی گشایش می‌یابد و فروشنده با ارائه اسناد مشخص شده در متن اعتبار اسنادی جهت دریافت وجه کالا به همان بانک مراجعه می‌نماید و در حقیقت یک معامله داخلی تلقی می‌گردد. معمولا این روش پرداخت به وسیله برات انجام می‌پذیرد اما این امکان وجود دارد که به روش اعتبار اسنادی نیز عمل شود.
بانک‌های ایرانی جهت جلوگیری از هرگونه سوء استفاده بین خریدار و فروشنده و برای اطمینان از صحت معاملات في مابین ترجیحا علاوه بر اسناد بازرگانی و اسناد حمل درخواست می‌نمایند که یک شرکت بازرسی کالا نیز کالا را بازرسی نموده و صحت انجام معاملات في مابین را تایید و گواهی بازرسی کالا را در انبار خریدار صادر نماید.
فرم تقاضای افتتاح اعتبار اسنادی
در مجموعه مقررات اتاق تجارت بین المللی شماره 516 تعدادی فرم‌های استاندارد معرفی شده که کلیه اطلاعات مورد نیاز در خصوص چگونگی تکمیل آن آمده است.
تاریخ‌های مهم در متن اعتبار اسنادی:
• تاریخ گشایش اعتبار اسنادی
Issuing Bank Date of Documentary letter of credits establishment
• تاریخ سررسید پرداخت
Maturity date
• آخرین فرصت حمل
Latest date for shipment
• آخرین فرصت برای ارائه اسناد و معامله آن
Expiry date or the latest negotiation date
نمودار مراحل انجام کار در اعتبارات اسنادی
ثبت سفارش
ثبت سفارش در حقیقت پیش نیاز گشایش اعتبار اسنادی میباشد یا به بیان دیگر چنانچه این اتفاق نیافتد قادر نخواهیم بود در شرایط عادی از طریق بانک اعتبار اسنادی گشایش بنمائیم. سیستم مکانیزه ثبت سفارشات خارجی این امکان را به وارد کننده میدهد که بدون اتلاف وقت و از طریق اینترنت این مهم را به انجام رساند. در این سیستم متقاضایان ثبت سفارش اعم از حقیقی و حقوقی می‌توانند با مراجعه به وب سایت مربوطه ثبت نام نموده با دریافت کد کاربری و رمز عبور شخصی از طریق این سایت سفارش واردات خود را 24 ساعته و در هر مکانی که به شبکه جهانی اینترنت دسترسی داشته باشد ثبت نماید. کلیه پیگیری‌های لازم نیز تا اخذ تاییدیه سفارش به وسیله این سیستم میسر میباشد. متقاضیان پس از تکمیل مراحل اداری ثبت سفارش می‌بایست به مراکز ثبت سفارش هر استان مراجعه نموده و پس از پرداخت کارمزد و تحویل دهی اصل مدارک مورد نیاز مجوز ثبت سفارش خود را دریافت نمایند. این سیستم دارای ویژگی کنترل Online واردات کشور و توانائی کنترل قیمت کالاها، تراز تجارت خارجی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و به طور خلاصه اهداف آن را به شرح زیر می‌توان خلاصه کرد:
• افزایش دقت و سرعت در ثبت نام و ثبت سفارش بازرگانان کشور
• افزایش دقت و سرعت در عملکرد کارشناسان و مدیران سیستم ثبت سفارشات کشور
• ارائه اطلاعات دقیق به بازرگانان و کاربران سیستم در حداقل زمان
• حذف محدودیت زمانی برای انجام و پیگیری سفارشات، امور کارشناسی و مدیریت بر آن
• ایجاد ارتباط دقیق و سریع و مطمئن با سازمان‌های مرتبط از جمله گمرک بانک مرکزی و حذف مشکلات و معضلات سیستم موجود
• بهینه سازی مستمر روش‌های موجود و حرکت به سوی سیستم مکانیزه کامل
• اطلاع رسانی متمرکز و یکسان برای بازرگانان و اعمال قوانین و مقررات واردات و روش‌های کارشناسی در سراسر کشور
برای استفاده از این سیستم بایستی قبلا عضو سایت شده باشید. مدارک مورد نیاز برای عضویت (بازرگانان حقیقی): اصل و کپی شناسنامه، اصل و کپی کارت ملی، اصل و کپی کارت بازرگانی، اصل و کپی مدارک مربوط به بخش تولیدی.
مدارک مورد نیاز برای عضویت (بازرگانان حقوقی): اصل و کپی شناسنامه مدیر عامل یا مدیر سازمان، اصل و کپی کارت ملی مدیر عامل با مدیر سازمان، اصل و کپی کارت ملی مدیر عامل با مدیر سازمان، اصل و کپی کارت بازرگانی، یک سری کپی از آگهی تاسیس و کلیه تغییرات در روزنامه رسمی.
اشكال مختلف واردات
1. واردات قطعی
2. واردات موقت
3 کالای مرجوعی
4. ترانزیت (داخلی و خارجی)
واردات قطعی
واردات قطعی خود نیز دارای انواع روش‌ها میباشد که مهم ترین آنها عبارتند از:
· واردات از محل ارز خریداری شده از سیستم بانکی جهت گشایش اعتبار
· واردات کالا با ارز آزاد جهت گشایش اعتبار
· واردات در مقابل صادرات از محل پروانه صادراتی به نام شخص صادر کننده (غیر قابل واگذاری)
· واردات در مقابل صادرات به کشورهای آسیای میانه و آفریقا با ارائه پروانه صادراتی به نام شخص صادر کننده یا به نام دیگری با واگذاری رسمی (حق واگذاری به غیر برای یک بار وجود دارد).
· واردات به صورت بدون انتقال ارز از محل سرمایه گذاری خارجی پس از تایید سازمان سرمایه گذاری (وزارت امور اقتصادی و دارائی)
· واردات به صورت بدون انتقال ارز از محل فهرست اقلام مجاز اعلام شده
· واردات به صورت بدون انتقال ارز از محل مصوبات کمیسیون 4 نفره مستقر در وزارت بازرگانی
واردات موقت
ورود موقت نوع دیگری از واردات است و هنگامی اتفاق می‌افتد که بعضی کالاها به منظور معینی موقت به کشور وارد می‌شوند و پس از مدتی که منظور اشاره شده تامین شد از کشور خارج می‌گردند نمونه‌های آن عبارتند از:
• کالاهای خارجی که جهت شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی وارد می‌شوند.
• کالاهائی که برای تعمیر و تکمیل وارد می‌شوند.
• دستگاه‌های فیلم برداری و عکس برداری هوائی و مطالعات علمی یا فنی و غیره
• وسایط نقلیه و محفظه‌های مخصوص حمل کالا
• کالاهائی که طبق قراردادهای گمرکی بین المللی به طور موقت وارد می‌شوند.
کالاهای مرجوعی
کالاهائی هستند که وارد کشور شده و بنا به دلایلی به خارج از کشور برگردانده می‌شوند. کالاهای مرجوعی در اصل جزء واردات غیر قطعی و موقت طبقه بندی می‌شوند.
ترانزیت (داخلی و خارجی)
ترانزیت داخلی به معنی آن است که کالای گمرک نشده از گمرک مجاز به گمرک دیگری حمل شود مثل حمل کالا از یک گمرک مرزی یا داخل کشور به گمرک دیگری در داخل کشور.
ترانزیت خارجی عبارت از اینست که کالای خارجی به منظور عبور از خاک ایران از یک نقطه مرزی کشور وارد و از نقطه مرزی دیگر خارج شود. این نوع کالاها جزء واردات و صادرات قطعی محسوب نمی‌شوند.
طرق ممکن برای پرداخت در عرصه تجارت بین المللی
1. چک
Cheque
2. برات بانکی (چک بانکی)
Banker's Draft
3. دستور پرداخت کتبی (پستی)
Mail Payment order=MT
4. دستور پرداخت تلکس یا تلگراف
Telex or Cable Payment Order or Telegraphic Transfer (TT)
5. سويفت
Swift=The Society for Worldwide inter Bank Financial Tele Communication
چک(Cheque)
خریدار می‌تواند در صورتی که دارای حساب ارزی باشد با صدور چک وجه کالا را پرداخت نماید بدین طریق پس از صدور چک را با پست سفارشی برای فروشنده ارسال می‌دارد و فروشنده پس از دریافت آن را به حساب بانکی منظور می‌نماید و بانک مربوطه پس از وصول چک آن را به بستانکار حساب واریز می‌کند. بعضی مواقع در صورتی که بانک کارگزار فروشنده به او اطمینان داشته و از نظر مقررات ارزی نیز مانعی وجود نداشته باشد ممکن است حتی قبل از وصول چک مبلغ آن را پس از کسر کارمزد و هزینه‌های متعلقه به حساب فروشنده منظور نمایند.
توضیح آن که چنانچه بانک کارگزار همان بانک دارنده حساب خریدار باشد این بانک پس از دریافت چک حساب خریدار را بدهکار و حساب بانک فروشنده را بستانکار می‌نماید و در صورتی که طبق دستور بانک فروشنده باید وجه را به حسابی دیگر در خارج از کشور خریدار منظور نماید نسبت به صدور حواله در وجه بانک اقدام می‌نماید.
چک بانکی (برات بانکی) Banker's draft
خریدار می‌تواند از بانک خود درخواست نماید که یک برات بانکی (چک بانکی) به نفع فروشنده صادر نماید. در این حالت بانک خریدار براتی عهده کارگزار خود در کشور فروشنده به نفع فروشنده کشیده و به خریدار تحویل میدهد. خریدار چک مزبور را با پست سفارشی برای فروشنده ارسال می‌نماید. فروشنده پس از دریافت از طریق بانک خود نسبت به وصول آن اقدام می‌نماید.
دستور پرداخت کتبی (پستی) Mail Payment order=MT
در برخی حالتها متقاضی از بانک خود درخواست می‌نماید که به صورت کتبی از طریق پست سفارشی مبلغ مورد نظر را برای ذی نفع حواله نماید. در چنین حالتی بانک حواله کننده به کارگزار خود دستور میدهد مبلغ درخواست شده را به ذی نفع بپردازد. در اصطلاح به این گونه پرداخت‌ها mail transfer نیز می‌گویند که به طور خلاصه با حرف MT نشان داده می‌شود. نقطه ضعف این گونه پرداخت‌ها نسبت به حواله‌های تلگرافی آن است که امکان دستور پرداخت کتبی مورد بحث در پست مفقود گردد در صورتی که در حواله‌های تلگرافی چنین اتفاقی بیفتد بعید به نظر می‌رسد.
دستور پرداخت تلگرافی Telegraphic Transfer=TT
معمولا جهت حواله مبالغ بزرگ به درخواست متقاضی وجوه مربوطه از طریق تلکس یا تلگراف به ذی نفع پرداخت می‌گردد. در حواله از طریق تلگراف یا تلکس جهت مشخص نمودن صحت تلکس مخابره شده از کد رمز که بین دو بانک موجود میباشد استفاده می‌گردد. زیرا استفاده از امضاء در این گونه موارد میسر نمی‌باشد. مزیت این وسیله پرداخت سرعت آن نسبت به سایر طرق پرداخت میباشد و متقاضی را قادر می‌سازد ظرف مدت ۲۶ ساعت وجه مورد نظر را از طریق بانک به ذی نفع پرداخت نمایند.
سوئیفت SWIFT
امروزه انتقال ارز از کشوری به کشور دیگر نیاز به داشتن ابزاری مطمئن، دقیق و سریع دارد. همین نیاز زمینه ساز تولید شبکه جهانی بین بانکی سوئیفت می‌گردد. این جامعه در واقع انجمن غیرانتفاعی و جهانی است که خدمات مخابراتی به بانک‌های عضو در طول 24 ساعت بدون تعطیل ارائه میدهد.
سوئیفت صرفا یک دستگاه تلکس یا یک ماشین پیچیده نیست بلکه یک شبکه بین بانکی جهانی ارسال پیام‌های مالی است که به وسیله ابزار الکترونیکی انجام می‌گیرد. در واقع در عصر الکترونیک که صحبت از تجارت الکترونیکی Electronic Commerce اعتبارات الکترونیکی Electronic credit و پول الکترونیکی Electronic Money و ده می‌گردد. بانکداری بین المللی متاثر از رشد روزافزون حجم فزاینده تجارت جهانی نمی‌توانست بدون بکارگیری ابزار نوین، خدمات بانکی سریع و مطمئن به جامعه تجارت جهانی ارائه دهد.
از جمله اهداف ایجاد سوئیفت آن است که اعضای خود را قادر می‌سازد پیام‌های مربوط به امور بانکی بین خود را به سرعت از طریق خطوط تلفن به شرح زیر انتقال دهند:
- پرداخت‌های بین المللی
- صورتحساب‌ها.
- اعتبارات اسنادی
- سایر امور مربوط به بانکداری بین المللی
سوئیفت با استفاده از سیستم‌های پیشرفته کامپیوتری، اعضاء را قادر می‌سازد در زمان بسیار کوتاهی پیام‌های مربوط به نقل و انتقالات را دریافت داشته و در صورتحسابهای مشتریان خود کاملا (به روز) نگهداری نمایند. به علاوه در مجموع هزینه‌های آن کمتر از تلکس و سرعت آن بیشتر از تلکس یا تلگراف میباشد.
اگر بخواهیم ویژگی‌های برجسته سوئیفت را خلاصه کنیم عبارت خواهد بود از سرعت بالا، هزینه کم، ایمنی بالا.
دو نوع حساب‌های بانکی که نقش مهمی در تسویه حساب‌های بین المللی دارند
نقش بانکها در تسویه حساب‌های بین المللی و چگونگی این تسویه حساب از طریق حساب‌های بانکی Vostro یا Vostroaccount معادل کلمه Your (شما) و Nostro یا Nostro account معادل کلمه Our (ما) نشان داده می‌شود.
• حساب Vostro حسابی است که یک بانک خارجی نزد ما به ارز نگاهداری می‌نماید و اگر او دستور پرداخت از آن حساب را صادر کند ما حساب او را نزد خود بدهکار می‌نمائیم و هنگام دریافت حساب او نزد ما بستانکار می‌شود.
• حساب Nostro حسابی است که ما نزد بانک خارجی به ارز نگاهداری می‌نمائیم و هنگامی که بخواهیم پرداختی را به ارز خارجی انجام دهم در دفاتر خود حساب Nostro نزد آن بانک خارجی را بستانکار نموده و از بانک خارجی می‌خواهیم که حساب ما را بدهکار نماید بنابراین وقتی که حساب Nostro ما بستانکار است حساب‌های نگاهداری شده در دفاتر ما بدهکار میباشد.